EL YAPIMI DEFİNE DEDEKTÖRÜ NASIL YAPILIR?

EL YAPIMI DEFİNE DEDEKTÖRÜ NASIL YAPILIR?

Metal dedektörleri toprağın altındaki maden  yataklarını veya değerli madeni eşyaları bulmak için tasarlanmış elektronik  cihazlardır. Bunun dışında güvenlik amaçlı kullanılan tipleri de mevcuttur.
Metal arama cihazlarında arama işlemi, oluşturulan yapay bir manyetik alanın  özelliklerini izleyerek gerçekleştirilmektedir. Arama sırasında, arama kafasının  yakınındaki bir metal cismin arama kafası çevresinde yapay olarak oluşturulmuş  olan manyetik alan üzerindeki etkileri elektronik devreler vasıtası ile  değerlendirilir. Arama derinliği, yapay olarak oluşturulan manyetik alanın  frekansı ile doğrudan ilgilidir. Frekans ne kadar düşükse arama mesafesi o kadar  artar. Arama derinliğini etkileyen diğer unsurlardan biri ise arama bobininin  çapıdır. Çap ne kadar büyükse mesafede o kadar artar.

Metal  dedektörlerinin yapımında değişik yöntemler kullanılmaktadır. Aşağıda, metal  dedektörü yapımında en çok kullanılan sistemlere değinilmiştir.

Bir  osilatörün rezonans devresindeki bobinin endüktansının değişmesi ile çıkış  frekansı da değişmektedir. Eğer rezonans devresindeki bobin arama kafası  Içerisine yerleştirilirse bobinin alan çizgilerine yaklaştırılan bir metal,  bobinin endüktansını ve dolayısı ile osilatör devresinin çıkış frekansını  da

değiştirecektir. Osilatör devresi çıkışına eklenmiş bir F/V  (frekans/gerilim çeviricı) yardımı ile basit bir metal dedektörü yapabilir. Bu  tip dedektörlerde en iyi sonuç sesli yapılan aramalarda alınmaktadır (Eğer böyle  bir dedektör yapılacaksa, insan kulağının, 1kHz ile 4kHz arasındaki seslere çok  hassas olduğu ve bu seslerdeki en ufak frekans değişmesini dahi hissettiğini  bilmekte fayda vardır).

Metal  dedektörlerinin yapımında kulianılan bir başka yöntemde ise arama bobini bir  köprü devresinin koludur. Bobine yaklaştırılan metal bir cisim bobinin  endüktansını değiştirir. Bunun sonucu olarak dengede olan köprü devresi dengeden  uzaklaşır. Bu anda alçak frekanslı bir akımın köprü devresinden geçirmekte  olduğu simetrik akım asimetriktir. Ve bu durum elektronik devreler ile  değerlendirilerek kullanıcı uyarılır. Bu tip bir metal dedektörünün prensip  şeması Şekil-2.8.4a'da verilmiştir.

Bir  başka sistem ise, birbirlerine dik olarak yerleştirilmiş verici ve alıcı  bobininden oluşan sistemdir. Bu sistemde, normalde, verici bobininden alıcı  bobinine bir gerilim indüklenmez. Fakat bu ıki bobine yaklaştırılan bir metal,  alıcı bobininde bir gerilim indüklenmesıne sebep olur. Bu indüklenen gerilim  kuvvetlendirici devreler ile kuvvetlendirilerek çıkışa iletilir. Ve kullanıcıya  gerekli ikaz verilir.

Metal  aramalarında kullanılan diğer bir yöntem de darbe endüksiyon sistemidir. Bu  sitemde, bobinden düşük bir frekansta darbe dizisi yayınlanır. Verici ve alıcı  olarak tek bir bobin kullanılır. Bu sistemin çalışmasını kısaca  açıklarsak;

bobinden yüksek değerli bir doğru akım geçirilir. Ve bunun  sonucu olarak bobin çevresinde bir manyetik alan oluşur. Bu anda bobin otomatik  olarak verici devresinden alıcı devresine bağlanır. Ve çevredeki manyetik alan  dinlenir. Sonuç elektronik devreler vasıtası ile değerlendirilerek çıkışa  iletilir. Bu sistemle çalışan cihazların daha iyi bir arama yapabilmesi için iki  faktör belirleyici rol oynar:

Göndermede bobinden olabildiğince büyük bir  DC akım geçirme, Göndermeden dinlemeye oldukça yüksek bir hızda  geçiş.

Metal dedektörlerinde kullanılan sistemlerden biri de aynı düzlem  üzerine yerleştirilmiş verici-alıcı bobinleri ile gerçekleştirilen sistemdir. Bu  sistemde verici bobini çevresinde düşük frekanslı bir elektromanyetik alan  oluşturulur. Verici bobininm hemen yanında bulunmasına rağmen alıcı bobini,  yerleştirilme şekli nedeni ile bu alandan mümkün olduğunca az etkilenir. Bu  sukunet durumunda iken bobinlere yaklaştırılan bir metal bu manyetik alandan  etkilenir. Ve metal içerisinden bir akım geçer. Metal içerisinden geçen bu akım  metal etrafında bir manyetik alan oluşturur. Metal etrafında oluşan bu manyetik  alan, bu sefer alıcı bobininde bir EMK indükler. Alıcı bobininde indüklenen bu  EMK elektronik devreler vasıtası değerlendirilir. Ve çıkıştaki göstergelerden  gereklı işaretler verilir.

Aşağıda aynı düzlem üzerine yerleştirilmiş  alıcı-verici bobinleri yöntemi ile çalışan bir dedektörün yapımı  anlatılmaktadır.

Bizim burada şemasını verdiğimiz metal dedektörü, yapay  bir manyetik alan oluşturan verici bobini ile bu manyetik alanı dinleyen alıcı  bobininden ve bu sinyalleri değerlendiren elektronik devrelerden  oluşmaktadır.

Şimdi devremizin çalışmasını anlatırsak;

Devremiz  verici ve alıcı kısmı olarak iki kısımda incelenebilir. Şekil-2.8.4b'deki verici  kısmında BD135 transistörü ile yapılmış bir hartley osilatörü görülmektedir. Bu  kısmın ürettiği dalgalı akım verici bobini etrafında bir manyetik alan  oluşturur. Bu manyetik alan verici bobini yakınındaki metalleri etkiler. Ve bu  metallerde EMK oluşmasına neden olur. Oluşan bu EMK metal içerisinden bir akım  geçirir. Metal içinden geçen bu akım, verici bobininden gönderilen elektriksel  sinyalin frekansı ile aynı frekansta olmak üzere, başka bir manyetik alan  oluşturur. Oluşan bu manyetik alan bu sefer metal dedektörünün arama kafası  içinde bulunan alıcı bobini tarafından hissedilir. Alıcı bobininin hissettiği bu  sinyaller kuwetlendirildikten ve düzenlendikten sonra çıkışta bir ikaz sesi  olarak duyulur.

Aşağıda metal dedektörünün alıcı devresi görülmektedir.  Metal dedektörlerinin yapımı sırasında osilaskop kullanılması gerekmektedir.  Fakat çoğu elektronikçide bu cihazın olmaması nedeniyle osilaskop gerektiren  ayarları osilaskop kullanmadan yapmak için AN6884 entegresinden oluşan kısım  devremize eklenmiştir

Verici ve  alıcı bobinlerinin sipir sayılan ve arama kafası içerisine yerleştirilme  şekilleri aşağıda gösterilmiştir. Verici ve alıcı bobinleri 20cm. çapında  sarılacaktır

Şimdi metal dedektörünün montajı işlemini anlatalım. Devre  yapıldıktan sonra bobinlerin arama kafası içerisine sabitleme işlemine sıra  gelir. Bobinler arama kafası içersine kesinlikle sabitlenmelidir. Aksi takdirde  arama sırasında veya herhangi bir çarpma esnasında bobinlerin yeri değişecek ve  hatalı ikaz sesleri duyulacaktır. Bunu önlemek için profesyonel imalatçılar  polyester ile bobinleri sağlamlaştırmaktadırlar. Bobinlerin arama kafası  içerisine yerleştirilme biçimleri Şekil-2.8.4c gösterilmiştir. Bobinleri yerine  sabitlerken ilk önce bobinlerden biri sabitlenir ve devreye enerji verilir.  Diğer bobin ise sabitlenen bu bobin üzerinde sağa sola doğru hareket ettirilerek  ince ayar yapılır. Bu ayar yapılırken AN6884 entegresinin 1 no.lu ucuna bağlı  olan led yanık diğerleri sönük olacak konuma gelindiğinde bobinlere  yaklaştırılan bakır bir nesne ikinci ledi yakacaktır. Eğer bakır nesne  yaklaştırıldığında ikinci led yanacağı yerde birinci led de sönüyorsa bobinlerin  arası biraz daha açılarak önce birinci ledin söndüğü ve biraz daha açıldığında  birinci ledin tekrar yandığı gözlenmeli ve bobin bu anda kımıldatılmadan  polyesterle sabitlenmelidir. Bu son haliyle bobinlere, bakır bir nesne  yaklaştırıldığında AN6884 entegresinin iki nolu ucuna bağlı olan led yanacaktır.  Bobinlerin bu ayarı hassas bir işlem olduğu için sabırla yapılmalıdır. Devremiz  sadece altın, bakır ve alüminyum gibi metallere sinyal vermekte demir gibi  metallere sinyal vermemektedir.

Metal dedektörlerinde önemli bir ayar  olan toprak ayarı ise hassaslık ayarı yapılan potansiyometre ile  yapılabilmektedir. Böylece metal oranı farklı topraklarda da arama yapmak mümkün  olacaktır.