DURA VE ADADURA

(DURA ve ADADURA)
Durağan Sinop iline bağlı küçük bir ilçedir. Durağan.Anadolu’nun can damarı Kızılırmak ile Batı Karadeniz’in can damarı Gökırmak(Amnias)ın birleştiği
noktada güzel ve önemli bir noktada kuruludur. İlçemizde çeşitli dönemlere ait tarihi eserler vardır.  Çocukluğumuzun başından itibaren ilçemizin adının bize ilçemizde kurulu Selçuklu yapısı handan geldiği anlatıldı. Bu bir dogma olarak en ufak yaşlarda beynimize kazındı. Anlatılana göre yolcular handa zamanında durup dinleniyorlarmış. Bunun için buraya Durak Han denilmiş. Daha sonra halk dilinde söylene söylene Durağan’a dönüşmüş. Ã�üphelendim ve araştırdım. Ve çok ilginç sonuçlara ulaştım.

Durağan İsmi Neden Durak Handan Gelemez?
1.Geçmiş yüzyıllarda “Hanlar” günümüz otellerinin yerini tutmuştur. Doğal olarak bütün hanlar yolcuların durak ve uğrak yeri olmuştur. Türkiye’de tam 35 tane han vardır. Bu görüşe göre Türkiye’de 35 tane “Durakhan=Durağan” olması gerekirdi, ama sadece bir tanesinin adı Durağan’dır.
2.Alışkın olduğumuz isimlendirme şekli yapıların yerleşim yerlerine adını vermesinden çok, yerleşim yerlerinin yapılara isim vermesi şeklindedir. Yani Boyabat Kalesi, Sinop Kalesi olduğu gibi. Burada da “Dura Hanı” olması gerekir.
3.Halen Türkiye’de Hekimhan, Nallıhan, Obrukhan gibi isimlerinde “han” takısı bulunan yerleşim yerlerinde han takısı “ğan” ekine dönüşmemiştir.
4.Konya İlinin Derebucak ilçesine bağlı bir “Durak” köyü vardır. Bu köyün içinde bir han bulunmasına karşın Durağan yada Durak Han değil, sadece Durak’tır.
Durak Han’dan Gelmiyorsa İlçe İsmi Nereden Geliyor?
Bu bilgiler ışığında yaptığım araştırmalara göre dil açısından  Durağan kelimesini inceleyen Bilge UMAR’ın eserine ulaştım. Bu eserde benim şüphelerime hak veren bir anlatım vardı. Eserde ülkemizde bulunan 5000 den fazla yerleşim yerinin adı inceleniyor. Bu eser “Türkiye’deki Tarihsel Adlar” kitabıdır. Eserde Durağan kelimesi de  inceleniyor ve şunlar anlatılıyordu. “Adın Durahan değil, Durağan olması gerçek kökeni ve aşamalarını belli ediyor. Anlaşılıyor ki, Türkleşme dönemi başında kasabanın adı Dura idi; Durak Han’ın aslı Dura Hanı olduğu gibi Durağan da Dura-(a)gan’dan gelir; -agan, Ermenicenin “ –sal , -halkı ” anlamındaki takısıdır. Dura ise, İÖ 1. binyıldan, Luwi dili ardılı yerli dilden kalmadır ve yörenin Atys/Otys tapkısı egemenliğinde olduğuna işaret eder: Tu-(u)ra, “Yüce (A) tu/Atys” dir.”
Demek ki Durağan adının asıl kökeni Dura’dır. Ve en az 4.000 yıllık bir isimdir. Bunu düşünürken çocukluğumuzda oynadığımız ve hayvan otlattığımız Dura deresi aklıma geldi. .
Dura Deresi Nerededir?
İlçemizde  Durağan-Saraydüzü Yolu üzerinde, ilçe mezarlığını geçince, Adadağı’nda,  Yalnızkavak Köyünün yokuşuna inmeden sol üst kısımda bulunan gökçeliklerin bulunduğu bölgede ki dereye halkımız tarafından eskiden beri “Dura Deresi” denmektedir. Dilbilgisi açısından hocanın Dura olduğunu ispatladığı ismin nerden geldiği konusu mevki adının hala aynı şekilde kullanılır olması ile tez büyük bir maddi delile kavuşmuş olmaktadır.
Adadağı
Kızılırmak ve Gökırmak arasında kalan Ilgaz dağı uzantısıdır. Bir yanından Kızılırmak Bir yanından Gökırmak(Amnias) akar. Kızılırmak kıyısında Adadağına uzanan Bin Mağaralı Kanyon vardır. Bu kanyonda çeşitli antik çağ kalıntısı kale,dehliz,mağaralar vardır. Jeopolitik önemi yüksek bir yerdir. Anadolunun can damarı iki nehrin birleşim noktasında Adadğı vardır.
Hitit Kaynakları
İlçe adının Dura’dan geldiğini ispat ettikten sonra Hitit kaynaklarında adı geçen Dura ve Adadura ülkelerine rastladım. İlçemizin adı sadece eski olmakla kalmayıp kayıp antik ülkelere yeni bir pencere açılmış oluyordu. Dura ve Adadura(Ada Dağı,Dura Deresi) Hitit ülkesinin en güçlü zamanında bile Hitit ülkesine başkaldırmaya cesaret edebilen ve Hattuşayı yağmalayabilen bir ülke imiş. Hitit kaynaklarında durum şöyle geçiyor. Hitit yazıtlarında” ……, Dura Ülkesi, Halluwa Ülkesi, Huvvalusiya Ülkesi, Karakisa Ülkesi Dunda Ülkesi, Adadura Ülkesi , ………..(Bu ülkeler….) savaşçılarıyla bir araya geldi. Ordularını benim karşıma diktiler.” denilmektedir.
Hattuşa Soygunu
Dura’lılar ,Adaduralılar Hitit ülkesine saldırmış ve Hattuşayı yağmalamayı başarmışlardır. Daha sonra 2.Murşil orduları hemşerilerimizi püskürtmüş fakat yağmanın izleri Hattuşa’dan uzun süre silinmemiştir. Hattuşa soygunu ile Dura ve Adaduralılar oldukça zengin ganimetler elde etmişlerdir.
Hitit İmparatorluğu en kuvvetli ve en zengin dönemlerini 1.Ã�uppililiuma  zamanında yaşamıştır. Hitit Kralı Ã�uppiluliuma'nın (i.0.1375- 1335) Mi-taneni ülkesinde olmasından yararlanan Assuwa koalsiyonundaki Dura,Adadura halkının Hitit ülkesine saldırdığı ve Hattuşayı yağmaladığı anlatılmaktadır. 2.Murşil püskürtene kadar çok zengin ganimetleri alıp ülkelerinin yolunu tutmuştur Assuwa koalisyonunun ülkeleri.
DEFİNECİLER İÇİN ANTİK DURA VE ADADURA’NIN ÖNEMİ
Her antik kent beraberinde değerli bir çok antikayı da bulundurur.Bunlar günlük kullanım eşyası olabileceği gibi bir takım süs eşyaları da olabilir. Nadide antik eserlerin kıymetlerini biçmek bile oldukça zordur. Bir çok antikaya eksperler değer bile biçemezler. Bu zamana kadar yeri bilinmeyen Dura ve Adadura ülkelerine hiç bu  kadar yaklaşılmamıştı. Ve yeri konusunda alttaki uydu fotosundan da görüleceği şekilde Dura deresinin başlangıç noktası Adadağı’nın üstünde bulunan oldukça düz bir alana ulaşmaktadır. Bu alanda eski bir yerleşim yeri olduğu rivayeti Durağanlıların sıklıkla dile getirdiği bir durumdur. Antik Dura veya Adadura burada kuruludur.
Bu bilgiler ışığında;
1- Dura ve Adadura ülkelerinin bulunması farklı bir kültürün izlerinin bulunmasını ve bunu günümüz insanın tanıması sağlanacaktır. Burada yapılacak ruhsatlı kazılarda bu medeniyete ait  kıymetli nadide eserlere ulaşabilme olasılığı yüksektir.
2- Hattuşa soygununun yağma eserleri yer altında gömülü vaziyette durması büyük olasılıktır.
3-Hattuşa soygununda Dura ve Adaduralıların ele geçirdikleri ganimetlerde ki tekniği kullanarak kendilerinin yeni şaheserler üretme konusunda teknik bilgi sahip olmaları ve bunu değerlendirmiş olmaları büyük bir olasılıktır.
Defineciler
Dura ve Adadura ülkelerinden birisi kesin ikincisi yüksek olasılık Durağandadır. Bu antik kentte veya kentlerde  yapacağınız ruhsatlı aramalar ile hayalini bile kuramayacağınız kadar zengin olmanız ve dünya kültürüne katkıda bulunmanız mümkün olabilir. Hattuşanın zenginliklerinin önemli bir kısmı bu antik kentin insanlarınca ele geçirilerek Durağan’a getirilmiştir ve toprak altında çıkarılacakları günü beklemektedirler. Bilimsel veriler bize Durağan’da antik çağdan büyük bir miras kaldığını belgelemektedir. Yer altında durmakta olan bu eserlerin ruhsatlı kazılar yapılarak çıkartılması hem sizlere zenginliğin kapılarını aralayacak, hem keşfetmenin dayanılmaz hazzını yaşayacak hem de dünya kültür mirasına katkıda bulunmuş olacaksınız.