önceleri yakılan ölülerin küllerinin saklandığı lahit'ler, sonradan birer mezar olarak kullanıldı. Lahitlerin birer oda veya küçük ev biçiminde yapılması, ölülerin öbür dünyada yaşayacakları inancından gelir. Mısır'da bulunan lahitler, ölü evi türünün ilk örnekleri sayılır.
Lykia lahitleri de, ölü evi biçiminde yapılan lahitlerin en eski örnekleri arasında yer alır. Bu lahitlerin, kubbe biçimi kapakları, ev cephesini andıran yanlarında kapı ve pencere boşlukları vardır. Bu tür lahitler Lykia'da M.Ö. VI. yy.dan imparatorluk devrine kadar gelir. Sayda'dan (Eski Sidon) getirilerek İstanbul Arkeoloji müzesine konan Lykia lahti bu türdendir.
İkinci türden lahitler hareon tipindedir. Bu türün en açık örneği Helenistik çağ eserlerinden İstanbul Arkeoloji müzesindeki, ağlayan kadınlar lahtidir.
Kline lahitleri, daha çok ölünün odasındaki yemek masası veya yatağı durumundadır. Etruria'da bulunan bir türe girer. Genellikle niş içinde duran bu lahitlerin iç tarafları süslüdür. IV.-III. yy. lahitleri yemek sofrasını andırır. Kline türünden olan lahitler Frigya ve Paphlagonia'da görülür. Zengin boyalı klineler daha çok Lydia'da bulunur.
İmparator Adrianus devrinden kalma kabartmalı anıtsal lahitler vardır. Bunların çoğunda yalnız görünen cephe, kabartmalarla donatılmıştır. Asya tipi lahitlerin kapakları birer yatağı andırır. Üzerinde karı koca tasvirleri görülür. Bu tasvirlerde erkek, elini karısının omuzuna koymuş durumdadır. Başka bir lahit türü de Gırlandlı lahitler'de, ortaya çıkar. Bu tür lahitlerin M.S. I. yy.da Anadolu'da geliştiği, sonradan Mısır, Suriye, Yunanistan ve Roma'ya yayıldığı ileri sürülür. Bu lahitlerin en gelişmiş örnekleri, köşelerinde bukranion (öküz kafası) tarafından taşınan girlandlarla süslü olanlarıdır. Bu biçimin sunaklardan alınarak lahitlere uygulandığı sanılır.
Gırlandlı lahitler önceleri natüralist bir üslûpta yapılırdı. Sonraları bu süslemeler, belli ve değişmez nitelik kazanarak, uslûplaştı. Bunların da kaynağı Anadolu'dur; bu lahitlerin bellibaşlı özellikleri semardan biçimli kapaklarında görülür. Kısa yanlarında üçgen birer alınlık vardır. Alınlıklarında genellikle medusa başı ve rozas (gül bezek, yıldız bezek) tasvirleri yer alır.
[/td][/tr][/table]
Lahit
Lahit, Antik Çağ'da insanların ölülerini gömdükleri sandık şeklindeki mezardır.
Lahitler, mermer ya da bölgede bulunabilecek diğer taş türlerinden yontularak yapılırlardı. Antik Mısır'da mumyaların konulduğu lahitler üzerinde genellikle ölünün kabartma heykeli bulunurdu. Antik Yunan'da lahitler genellikle dönemin tapınaklarına benzer biçimlerde yapılırdı. Üzerlerinde tapınaklarda görülebilecek türlerden çeşitli süslemeler, alçak veya yüksek kabartma şeklinde oyularak yapılırdı.
Lahitlere ölü ile birlikte, ölümden sonraki hayatta kullanacağı çeşitli eşyalar ve değerli metallerden yapılmış objeler de konurdu. Lahitler, Antik Çağ ve günümüzde bu nedenle sık sık mezar soyguncularının saldırılarına uğramış, tahrip edilmişlerdir. Günümüze kadar özgün hal nde korunmuş lahit örnekleri çok az sayıdadır.
Tamamen elle yontulan ve heykeltıraşlar tarafından yapılan süslemelere sahip olduklarından, ancak zengin insanların ölüleri için lahitler kullanılırdı. Dünyaca ünlü lahitlere örnek olarak bugün İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde bulunan İskender Lahti ve Ağlayan Kadınlar Lahti gösterilebilir.
GIRLANDLI LAHİT : Perge, İ.S. II. yy.
Tipik örneklerden biridir. Bu tip lahitlere Pamphilia tipi lahitler de denir. Perge atölyesinin özgün bir üretimi olduğu bilinmektedir. Üzeri semerdam şeklinde kapaklı, köşelerde Nikeler uzun yanlarda Eroslar tarafından taşınan ve lahdin teknesini çepeçevre dolanan girlandlıdır. Köşelerde Nikeleri Sphenksler üzerinde durur. Uzun yanlarda Eroslar yunuslar üzerinde durmaktadır. Girlandlar tenealarla (şerit) süslenmiştir. Dar yüzlerde birer Medusa başı, uzun yüzlerde girlandlar arasında ortada Medusa başı, ker iki yanında masklar yer almaktadır. Dekoratif amaçlı girlandlar arasındaki bu öğeler mezarı korumak için yapılmışlardır. Kapak çatıya benzetilmiş, kiremit ayrıntılar bile işlenmiştir. Yassı kiremitlerin uçları bitki ve mask formlu çörtenler ile son bulur. Tepe ve köşe akroterleri palmet şeklindedir. Her iki alınlıkta kalkan yer alır.
GİRLAND : Yaprak, çiçek ve meyvelerden oluşan, uçlarından asılan, tenea adı
verilen şeritlerle süslenmiş bezemedir.
EROS : Aşk tanrısı. Genellikle lahitler üzerinde kanatlı, çıplak, küçük ve sevimli bir
çocuk şeklinde tasvir edilir.
NİKE : Zafer tanrıçası. Kanatlı ve giysili kadın şeklinde tasvir edilir.
SPHENKS : Kadın yüzlü, göğüslü, aslan ayak ve kuyruklu, dişi hayali yaratık. Eski
Mısır'dan Yunan ve Roma'ya geçmiştir.
MEDUSA : Gorgorlar adı ile anılan üç kız kardeşten ölümlü olanı. Saçları yılanlarla
örülü, alnında yabandomuzu dişleri olan, tunç elli, altın kanatlı yaratık. En önemli
özelliği bakışları ile karşısındakini taşa çevirmesidir.
MASK : Maske. Eski Yunan ve Roma tiyatro oyuncularının yüzlerine taktıkları
insan, hayvan ya da hayali yaratık yüzü biçiminde nesne.
ARIADNE : Perge İ.S II. yy.
Aksu ( Perge ) bulunmuştur. İnce gözenekli beyaz mermerden yapılmış bir lahit kapağıdır. Doğal kaya şeklinde işlenmiş kline (yatak) üzerinde Mitolojide anlatıldığı gibi Ariadne uzanmış ve başını sol eline dayamış uyurken betimlenmiştir. Ariadne, göğüslerini ve göbeğini açıkta bırakan ince bir giysi giymiştir. Ayaklarında sandalları vardır. Sol koluna yılanlı bir pazubant takmıştır. Başında bant vardır.
Bu lahit kapağında Dionysos'un Ariadne ile ilk karşılaşması mitolojideki tüm ayrıntılar verilerek anlatılmıştır.
Minos'la Pasiphane'nin kızıdır. Theseus, Girit'e Minotauros'la çarpışmaya geldiğinde Ariadne ona görür görmez aşık olmuş. Minotauros'un bulunduğu 1001 dehlizli mağarada kaybolmaması için eline bir yumak iplik vermiş. Canavarı öldürdükten sonra Theseus'a çıkış yolunu bu iplik göstermiş. Sonra Theseus, Ariadne'yi kaçırarak Naksos adasına götürmüş. Ama Theseus kızı bir gece uyurken adada tek başına bırakarak kaçmış. Ariadne uyandığında adada yapayalnız ve terk edilmiş olduğunu anlayınca üzüntüsünden ağlayıp sızlamış. Ariadne ağlamaktan bitkin bir halde bir kaya üzerinde uzanmış uyurken adaya tanrı Dionysos gelmiş. Ona görür görmez vurulan Dionysos, elindeki tacı başına takmış. Fakat taç, Ariadne'ye dokunur dokunmaz göklere yükselip yıldız olmuş. Daha sonra da muhteşem bir düğünle evlenmişler.
Aurelia Botiane Demetria Lahti : Perge İ.S. II yy.
Bu lahit 1997 yılında Perge batı nekropolünde kaçakçılar tarafından kazılarak çıkartılmış ve satılmak istenirken güvenlik güçlerine yakalanmıştır.
Üzerindeki yazıt:
Uzun Yüz: " Ben Aur(elia) Botiane Demetria bu jahdi kendim yaptırdım; oraya sadece kendi cesedimin gömülmesini ve ölümün hemen akabinde lahdin varislerim tarafından demir ve kurşunla kapatılmasını istiyorum."
Yan Yüz: Hububat deposu yöneticisinin lahdi; "Aur.(elia) Demetria'nın Aur(elius)
Demetrianus'un; Aur(elius) Eutyches'in, Aur(elia Theodora'nın anısına."
Sütunlu Küçükasya lahitleri grubuna bir örnektir. Fakat bu lahit, karma bir lahittir.
Üç yanı sütunlarla bölünmüş, bir yanı bölünmemiştir.Lahdin kapağı Kline (yatak) şeklindedir. Klinenin üzerinde uzanmış vaziyette karı ve koca yer almaktadır. Kadının yüzü portre şeklinde işlenmiştir. Erkeğin başı işlenmemiştir. Bunun sebebi erkeğin hiç defnedilmemiş olması veya defnedilmiş olsa bile başı işlemek için zaman ya da paranın olmamasıdır. Erkek elini karısının omzuna koymuş, diğer eliyle bir rulo tutmaktadıt. Yatak bitkisel bezemelerle süslüdür. Klinenin sağ köşesinde bir at başı ve onun önünde oturan ve bir elinde kuş olan Eros vardır. Klinenin sol köşesinde panter ya da aslan olabilecek bir hayvan ve solunda yine bir Eros oturmaktadır. Lahdin üç yanı sütunlarla bölünmüş, diğer uzun yanda sütun kullanılmamıştır.
I. DAR YAN : Ortada öteki dünyayı simgeleyen iki kanatlı kapı yer alır. Kapının önünde üzeri meyvelerle dolu sunak bulunmaktadır. Kapının solunda elinde rulo tutan giysili bir erkek, sağında ise giysisine sarınmış vaziyette bir kadın yer almaktadır.
I. UZUN YAN : Bu yüzde figürler beş sütun içersindedir. İki kenardan soldakinde bir kadın, sağdakinde bir erkek oturmaktadır. Diğer figürler ayakyadır. Soldan ikinci erkek figürü sağ elinin işaret ve orta parmakları açık, yüzük ve serçe parmakları kapalı, başparmak da işaret parmağına bitişik olarak GESTUS (dostluk) işareti yapmaktadır. Bu yüzdeki figürler, ellerindeki rulolar, giyimleri ve duruşlarıyla lahit sahibinin bilgeliğini ya da bilgeliğe olan ilgisini vurgulamaktadır.
II. DAR YAN : Bu yüzün büyük bir bölümü antik dönemde mezar içindeki hediyeler için soyguncular tarafından yok edilmiştir. Kalan sütunlar arasında ortada bir kadın, solda çıplak bir erkek ve sağda giysili bir erkek olduğu görülmektedir.
II. UZUN YAN : Bu yüzde Troialılar ve Akhalar arasında geçen savaştan sahneler
vardır. Burada üç ayrı mitolojik olayı anlatan üç grup vardır. Soldan sağa doğru sırayla:
1) İkili Grup : Troia Savaşının kahramanlarından Akhileus, kendisiyle alay eden
Thersites'i cezalandırmaktadır.
2) Dörtlü Grup : Paris ile Meneleos'un Odysseus hakemliğinde yaptıkları savaş ve
yenilmek üzere olan Paris'in Aphrodite tarafından kurtarılması anlatılmaktadır.
3) İkili Grup : Menelaos'un, Patroklos'un cesedini taşıma sahnesi bulunmaktadır.
DOMITIAS IULIANUS VE DOMITIA PHILISKA LAHDİ : Perge, İ.S. II. yy.
Sütunlu Küçükasya Lahitleri grubundandır. Kline şeklinde kapaklı olan bu tip lahitlere ilk bulunduğunda Sidemara tipi lahit denilmekteydi.
Kapağında yer alan Eski Yunanca yazıtta :
"C.Domitias Iulianus ve onun hayat arkadaşı C. Domitia Philiska'nın lahdidir." denilmektedir.
Kapağı Kline (yatak) şeklindedir. Yatak üzerinde karı ve koca uzanmış şekilde tasvir edilmiştir. Erkek bir elini karısının omuzuna koymuş, diğer eliyle bir rulo tutmaktadır. Bu rulo ile erkeğin bilgi ve sanata verdiği önem vurgulanmaktadır. Kline dört ayaklı bir yatak ve üzerinde şilteden oluşur. Önde iki Eros oturmaktadır. Klinenin yan tarafları geyik başlı, kanatlı, balık kuyruklu bir yaratık ve çift kuyruklu yunuslarla süslüdür. Arka köşelerini Pan başları süslemektedir. Lahdin arka teknesi üzerinde burmalı sütunlar arasında duran figürler yüksek kabartma olarak yapılmıştır. Lahdin teknesindeki sahneler sırasıyla:
I. DAR YAN : Solda giyimli bir kadın, yanında bir kurban boğası; sağda elinde bir rulo tutan giyimli bir erkek, ortada ise öteki dünyayı sembolize eden bir kapı, kapının önünde bir sunak yer alır. Sunaktan alevler yükselmektedir. Bu sahne ölü kültü ve Hades'le ilgilidir.
I. UZUN YAN : Bu yüzde solda oturan bir kadın elinde kağıt rulo tutmaktadır. Aynı şekilde diğer köşede elinde rulo tutan bir erkek oturmaktadır. Ortada iki kadın ve bir erkek ayakta durmaktadır. Bu yüzdeki figürlerle mezarın sahibi olan çiftin sanata, bilgeliğe ve bilgelere verdikleri değer vurgulanmıştır.
II. DAR YAN : Yine sütunlar arasında elinde kağıt rulo tutan giyimli iki erkek ve ortada bir kadın figürü yer almaktadır.
II. UZUN YAN : Sandalyede oturan giyimli kadın, ayakta elinde rulo tutan giyimli bir erkek, ayakta yas tutar vaziyette giyimli bir kadın, ayakta duran giyimli kadın figürü yer almaktadır.
HERAKLES LAHDİ : Perge, İ.S. II.yy.
Küçükasya sütunlu lahitleri grubundandır. Üzerinde Herakles'in on iki işi sahneler halinde anlatılmaktadır.
HERAKLES
Zeus ve Alkmene'in oğludur. Hera, kocasının bir ölümlüyle kendisine ihanet etmesini içine sindiremez ve bu birleşmeden dünyaya gelen Herakles'ten nefret eder. Bu yüzden Herakles'e cinnet geçirtir, karısını ve çocuklarını öldürtür. Herakles kendine geldiğinde bu günahlarından arınmak ister. Danıştığı Apollon rahibi Kral Eurystheus'un hizmetine girerek günahlardan kurtulabileceğini ve ölümsüz olabileceğini söyler. Hera'nın yandaşı olan kral, Herakles'e birbirinden zor 12 işi buyurur.
Lahit semerdam şeklinde kapaklıdır. Alınlıklarında mezarı koruyan birer Medusa başı yer alır. Tepe ve köşe akroterleri palmet şeklindedir. Kapağın üzeri yassı kiremitlerle süslüdür. Kiremitlerin uzantıları aslan başı çörtenlerle son bulur.Lahdin teknesi üzerinde yüksek kabartma figürler, lahdi çepeçevre dolanan burmalı sütunlar arasına yerleştirilmiştir. Bu sahneler sırasıyla:
I. DAR YAN : Tam ortada iki sütun arasunda iki kanatlı, öteki dünyayı sembolize eden lahtin kapısı yer alır. Kapının her iki tarafında yas tutan, Frig külaklı Dioskurlar mezara bekçilik etmektedir.
I. UZUN YAN : Herakles'in yaptığı 12 işi bu yüzde ve diğer yüzlerde sütunlar arasında tek tek sırasıyla anlatılmaktadır. Herakles ilk sahneden itibaren fizyolojik değişimler gösterir ve yaşlanma süreci sırasıyla izlenebilir. Soldan sağa doğru:
1) Nemea aslanının öldürülmesi.
2) Hydria adlı çok başlı yılanı öldürmesi.
3) Erymanthos dağında yaşayan yaban domuzunu öldürmesi.
4) Artemis'e ait altın boynuzlu, tunç ayaklı geyiği yakalaması.
5) Stymphalos gölünde yaşayan insan yiyen kuşları öldürmesi.
II. DAR YAN : Ortada Lidya Kraliçesi Omphale yer almaktadır.
6) Kral Augias'ın ahırlarını temizlemesi.
7) Hesperidlerin bahçelerinden altın elmaları çalması.
II. UZUN YAN :
Girit Kralı Minos'a ait kudurmuş boğayı, Kral Eurystheus'a götürmesi.
9) Trakya Kralı Diomedes'in insan etiyle beslenen atlarını götürmesi.
10) Amazonların Kraliçesi Hypolite'nin öldürülmesi.
11) Herakles'in Geryoneus'u öldürterek büyük sığır sürülerini Eurystheus'a götürmesi.
12) Kerberos'u getirmesi.
KÖPEK LAHDİ :
Bir Psidya kenti olan Termessos'ta bulunmuştur. İ.S. III.yy'dan sonra yerel kireçtaşından yapılmış küçük bir lahittir. Anadolu'da az sayıda ele geçmiş, nadir köpek lahitlerinden biridir. Üzerinde 11 satırlık şiir şeklinde düzenlenmiş, altıayak ölçüsüyle Eski Yunanca yazıt bulunmaktadır. Yazıtından bu lahdin Rhodope adlı zengin ve yalnız bir kadın tarafından, çok sevdiği köpeği Stephanos için yaptırdığı anlaşılmaktadır.
Lahit üzerindeki doğal aşınmalardan dolayı okunması çok güç olan yazıtın epigraphlar tarafından uzun çalışmalar sonucu Türkçe'leştirilmiş metni aşağıdadır:
.....Rhodope('nin) mutluluğu(ydu) O......
.....diye çağırırlardı sevimli Stephanos'u onunla oynayanlar.
Saklıyor içinde (bu mezar) birdenbire ölümün alıp götürdüğünü.
Kaybolup giden köpek Stephanos'un mezarı bu.
Ağladı O'na Rhodope ve bir insan gibi gömdu O'nu.
Ben, Köpek Stephanos yaptırdı Rhodope mezarımı.
http://www.gelarabul.com
YanıtlaSilwww.gelgez.net
Sil