Sual: Birkaç kişi, cemaatle namaz kılarken, imam olmak istemeyen olduğu gibi, teklifsiz imam olan da oluyor. Hangisi uygundur?
CEVAPİkisi de uygun değildir. Aşağıda bildirilen hususlara göre kendi aralarında imam seçmelidir. İmamlığa en layık olmada tercih sırası şöyledir:
1- Sünneti yani din bilgilerini en iyi bilen, namazı bozanları ve bozmayanları en iyi bilen,
2- Kur’an-ı kerimi en iyi okuyan, tecvidi en iyi bilen,
3- Takvası daha çok olan,
4- En yaşlı olan,
5- Huyu, ahlakı daha güzel olan,
6- Yüzü en güzel olan,
7- Nesebi en güzel olan,
8- Sesi en güzel olan,
9- Elbisesi daha temiz ve güzel olan,
10- Malı, mevkii daha çok olan,
11- Mukim misafire tercih edilir.
12- Çoğunluğun seçtiği imam olur.
13- Çoğunluk da seçmezse, kur’a çekilir.
Bir evde, ziyafette, seçim aranmadan, ev sahibi, ziyafet sahibi imam olur. Yahut, imamı bu seçer. Kiracı, ev sahibi demektir. (İbni Âbidin)
Daha üstünü varken, başkası seçilirse, uygun değilse de, günah olmaz.
Ümminin, kendisi gibi ümmi olanlara imam olması caizdir. Ümmi, Kur’an-ı kerimi yüzünden okumasını bilmeyen kişidir. Ümminin, Kur’an-ı kerim okumasını bilene imam olması caiz değildir. Tecvitle okuyamayan da, tecvitle okuyana imam olamaz. Kendisinden daha ehli varken imamlığa geçmemelidir.
İmam olmanın sorumluluğu büyüktür. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Kur’an-ı kerimi en iyi okuyan imam olsun; bunda eşit olunca, sünneti [İslamiyet’in hükümlerini] en iyi bilen imam olsun, bunda da eşit olursa, en yaşlı olan imam olsun!) [Müslim]
(Ezan okumak için koşun, fakat imamlığa atılmayın!) [İbni Ebi Şeybe]
(İmam olan, Allah’tan korksun, imamlık ettiklerinin sorumluluğunu yüklendiğini bilsin! Eğer imam namazı eksiksiz kıldırırsa, cemaatin sevabı kadar da imama sevap verilir. Eğer eksik kıldırırsa, günahı yalnız imama olur.) [Taberani]
Ehil olmayanlar, bu sorumluluktan kaçmalı, ehil olanlar da bu vazifeden imtina etmemelidir! Kur’an-ı kerimi tecvit üzere okuyan ve İslamiyet’i iyi bilen imam olmalıdır.
Kendinde imamlık şartları bulunan kimsenin tevazu ediyorum zannıyla imamlıktan imtina edip, yerine imamlık şartları bulunmayanı geçirerek, imamlıktan kaçması uygun olmaz. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Kıyametin dehşeti içinde, üç sınıfın korkmadığı ve hesap vermediği görülür. Bunlar misk tepelerinde, mahşer halkının hesabı görülünceye kadar otururlar. Bunlardan biri, bir topluluğun rızası ile onlara imamlık edenlerdir.) [Taberani]
(İmam ile müezzin, cemaatın sayısı kadar sevaba kavuşur.) [Ebuşşeyh]
- Ya Resulallah, bana bir amel bildir ki, yalnız onu işlemekle Cennete gideyim. - Senin vasıtanla namaza gelmeleri için kavminin müezzini ol! - Ya Resulallah bunu yapamam. - O halde sana uyup namaz kılmaları için kavminin imamı ol! - Onu da yapamam ya Resulallah. - O vakit namazı ilk safta kıl! (Buhari)
İmamlığa daha layıksa, oğul babasına imam olur. (Halebi)
Sual: Bir özrü olan mesela, bir yerinden kan veya irin akmak, idrar veya yel kaçırmak, üstü necis olmak, harflerin bazısını peltek okumak gibi bir özrü olan kimse, özrü olmayan sağlam kimselere imam olabilir mi? Bir de, oturarak namaz kılana ayakta kılanlar uyabilir mi?
CEVAPÖzrü olan, özrü olmayanlara imam olamaz.
Özürleri birbirine benzeyenler birbirlerine ve bir özürlü olan, iki özürlü olana imam olabilir. Maliki'de ve Şafii'de, özürlü olan, özürsüz olana imam olabilir.
Yara üstündeki merheme, sargıya mesh eden ve herhangi bir sebeple Maliki veya Şafii'yi taklit eden Hanefiler özürlü sayılmaz.
Teyemmüm etmiş olan, abdest almış olana, oturarak kılan, ayakta kılana imam olabilir.
Sual: Bir arkadaş, bize misafir olarak geldiğinde, namaz kılacağımız zaman, hemen imam oluyor. Misafir diye bir şey demiyoruz. Arkadaşın teklifsiz imamlığa geçmesi doğru mu?
CEVAPDoğru değildir. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Bir yere ziyarete giden kimse, onlara imamlık yapmasın!) [Tirmizi]
(Bir cemaat bir yere misafir giderse, o evden gidene kadar, ev sahibi o cemaatin emiri olur, ona itaat vacip olur.) [Deylemi]
Sual: Açıktan günah işleyen imamın arkasında namaz kılmak caiz mi?
CEVAPİçki içen, kumar oynayan veya başka günahları işleyen bir kimse, itikadı düzgün ise, abdestin ve namazın farzlarını iyi biliyor ve önem veriyorsa, böyle bir kimsenin arkasında namaz kılmak keraheten caiz, yani mekruhtur. Eğer namazın şartlarına önem vermiyorsa, zaten namaz sahih olmaz.
Ebüssüud efendi fetvasında, (Salih ve facir [günahkâr, fitneci], arkasında namaz kılınız) hadis-i şerifi açıklanırken, (Bu hadis-i şerif cami imamları için değil, Cuma kıldıran emirler içindir. Bunlara uymak, itaat etmek gerektiğinden, fitne çıkarmamak için fasık olan [açıktan günah işleyen] emirler arkasında namaz kılınır) buyuruyor. Hadis-i şerifte buyuruluyor ki:
(Her imamla namaz kıl, sevabı sana, yanlışı varsa vebali onadır. Her emirle cihad et, ecri sana, yanlış karar vermişse zararı onadır. Müslüman her ölünün cenaze namazını kıl, intihar etmiş olsa da...) [Deylemi]
Bu husus, yukarıdaki fetvada da bildirildiği gibi emirlere itaat içindir.
Bid’at ehli, içki içen, kumar oynayan cami imamlarının arkasında namaz kılmamalıdır!
Kur’an-ı kerimi teganni ile okuyan, kendinde imamlık şartları bulunmayan ve açıktan günah işleyen imamların da arkasında namaz kılmamalıdır! Hele itikadı bozuk kimselerin arkasında namaz kılmak hiç caiz değildir. Fakat camide böyle fasık, sapık imam var sanarak camiyi terk etmemelidir.
Yine Ebüssüud efendi fetvasında buyuruluyor ki:
(Kur’an-ı kerimi tecvit üzere okumasını bilmek farzdır. Tecvit bilmeyen bir imamın okuduğu Kur’an-ı kerim ve kıldırdığı namaz sahih olmaz.)
İtikadı bozuk veya bid’at ehli olan, İslam âlimlerinin yazılarına, fetvalarına önem vermeyen, belli bir mezhebe bağlanmayan, müfessir ve muhaddis icazeti olmadığı halde Kur’an-ı kerime ve hadis-i şeriflere kendi görüşüne göre mana veren sapık kimselerin arkasında namaz kılınmaz. (Hadika)
Salih imam
Sual: Ehl-i sünnet âlimlerinin ve kitaplarının aleyhinde konuşan imamın arkasında namaz kılınır mı?
CEVAPBid’at ehli, fâsık ve mekruh işleyen imamlardan uzak durmalı, salih imamları tercih etmeli.
Sual: Kadın, erkeklere imam olabilir mi?
CEVAPBütün fıkıh kitaplarında imam olmak için bildirilen şartlardan biri, (Erkek olmaktır. Kadın, erkeklere imam olamaz) buyuruluyor. (Halebi)
Dürer’deki bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Kadınların, [namazda imam olarak] öne geçirilmesi caiz değildir.) [Rezin]
Kadın, erkeklerle birlikte cemaatle namaz kılsa, kadının sağındaki, solundaki ve arkasındaki erkeğin namazı bozulur. (Redd-ül Muhtar)
Sual: Toplumda, babası bilinmeyen, veled-i zina denilen çocuklar gün geçtikçe çoğalıyor. Ana babalarının günahları bu çocuklara da yazılır mı? Veled-i zina, imam olabilir mi?
CEVAPVeled-i zinanın çoğalması, kıyamet alametidir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Ahir zamanda, veled-i zina [piç] çoğalır.) [Taberani]
Kâfir çocukları bile günahsız doğar. Ana-babanın günahını çocuğu çekmez.
Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Veled-i zina, babasının günahını çekmez. Hiç kimse, diğerinin günahını yüklenmez.) [Hakim]
Kur’an-ı kerimde de mealen buyuruldu ki:
(Bir kimse, diğer kimsenin günahını çekmez.) [Necm 38]
Cahil ise, veled-i zinanın, imam olması mekruhtur. Cahil değil ise imam olmasında mahzur yoktur. (Nur-ül-izâh)
Veled-i zina genelde, ilgisiz ve bilgisiz yetiştiği için, yani cahil olacağı için imamlık yapamaz. Fakat ilim sahibi olanlarının imamlık yapmasında hiç mahzur yoktur.
Sual: Büyük günah işlemiş, fakat sonradan tevbe etmiş, salih biri olmuş bir kimse, imam olsa, bunun günahını cemaat bilmese, cemaatin namazına bir zarar gelir mi? Böyle bir kimsenin imamlık yapmasında bir mahzur var mıdır?
CEVAPBir zararı olmaz. Böyle bir kimsenin imamlık yapmasında bir mahzur yoktur.
İmam ve cemaat
Sual: S. Ebediyye’de, (Cemaat istese de, imamın, farz kıldırırken kıraati ve tesbihleri sünnetten fazla okuması tahrimen mekruhtur) denirken, Mektubat-ı Rabbani’de, (İmam için ise, cemaatin haline göredir) deniyor. Bu çelişki değil mi?
CEVAPHayır, biri diğerini açıklamaktadır. Cemaatin haline göredir demek, sünnetten bile az okuyabilir demektir; çünkü hasta, yolcu olabilir, bir an önce gitmek isteyebilir. İmam cemaatin durumuna göre, sünnet miktarından aşağı da okuyabilir. Cemaat istese de, sünnetten fazla okuması mekruh olur. Zamm-ı sure okumak için de böyledir. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(İmam olan zat, namazı uzatmadan hafif kıldırsın. Cemaatin içinde, küçük, yaşlı, hasta ve ihtiyaç sahibi bulunabilir. Yalnız kılarken dilediği kadar uzatabilir.) [Buhari, Müslim]
Sual: Eşim açık geziyor. Eşi açık gezene fasık denir, fasıkın imamlığı ise mekruhtur. Arkadaşlarım sen imamlık yap diyorlar, ben de imamlık yapmak istemiyorum. Yaptığım doğru mu?
CEVAP
Evet yaptığınız doğrudur. Fasık olan imam olmamalıdır.
Sual: İmamlığa nasıl niyet yapılacağını bilmiyorum. (Niyet ettim, öğle namazını kıldırmaya) demek doğru mu?
CEVAPEvet öyle niyet etmenin de mahzuru yoktur. Yani namaz sahih olur. Hiç imamlığa niyet etmeseniz de, erkeklere kıldırdığınız namaz sahih olur. Yani sadece (Niyet ettim öğle namazını kılmaya) deseniz de, böyle bir niyetle size uysalar yine onların da namazları sahih olur.
Niyet çeşitli şekilde yapılırsa da, (Bana uyanlara imam oldum) demek en uygunudur.
Sual: Ben imam oldum oğlumla namaz kılarken annesi de gelip bize uymuş. Namazı sahih oldu mu?
CEVAPOnun da geleceğini biliyorsanız, namazı sahih olur. Çünkü kadınlara da imam olmaya niyet etmek şarttır. Niyetsiz olmaz. Onun geleceğini bilmiyorsanız ve kadınlara imam olmaya da niyet etmemişseniz namazı sahih olmaz. Böyle durumlarda, yani kadınların da cemaat olma ihtimali olduğu zaman, namaza dururken kadınlara da imam olmaya niyet etmelidir!
Sual: Sadece hanımla cemaatle namaz kılarken niyet nasıl olmalıdır?
CEVAPHanımın uyduğunu bilmek yeter. Mesela (Niyet ettim, bana uyanlara imam olmaya) demek yetişir. (Niyet ettim kadınlara da imam olmaya) denebilir. Hatta niyet ettim öğlenin farzını kılmaya bile demek yeter. Önemli olan arkanızda kadın cemaat olduğunu bilmektir. Niyetin değişik olmasının mahzuru olmaz.
Sual: Cemaat yapma imkanı varken, oradakilerin hepsinin fasık olduğu bilindiği durumlarda fasık fasıka imam olabilir mi?
CEVAPOlabilir.
Sual: İmam, intikal tekbirlerini yavaş okusa, duymayanların namazları olmaz mı?
CEVAP
İmamın namaza dururken ve rükünden rüküne geçerken ve selam verirken, cemaat işitecek kadar, sesini yükseltmesi sünnettir.
İmama uymanın sahih olması için, imamın sesini işitmek veya imamın veya cemaatin hareketlerini görmek lazımdır.
İmamın hareketlerine uymak lazımdır. Sesine uymak şart değildir. İmamı göremeyen, imamı görenlerin hareketlerine uyarsa, imamın hareketlerine uymuş olur.
İmam tamamen içinden söylese, hiç kimse duymasa bile yine namaz sahih olur.
İmamın yüksek sesle okuması
Sual: İmamın namazda yüksek sesle okumasında bir mahzur var mıdır?
CEVAPİmamın namazda, ihtiyaçtan fazla yüksek sesle okuması namazı bozmazsa da, haramdır; çünkü arkadaki cemaatin, imamın okuduğunu duyması şart değildir. (Dürr-ül muhtar)
Sual: Tevbe eden zaninin imam olması uygun olur mu?
CEVAP
Başkası biliyorsa, nefret edilen kimsenin imamlığı mekruh olur. Tevbesi kendinedir. Fakat onun zinasını da tevbesini de hiç kimse bilmiyorsa, imam olması caiz olur.
Sual: Namaz kılınırken Şafii mezhebinde rükudan kalkarken eller kaldırılır. Hanefi olanlara imam oluyor namaz kıldırıyoruz. Ellerimizi kaldırmamızda bir mahzur var mı?
CEVAP
Şafii’de elleri kaldırmak sünnettir. Mecbur kalmadıkça bu sünnet terk edilmez. Hanefilere de imam olsanız ellerinizi kaldırmanız lazım.
Sual: Topal kimse imam olabilir mi?
CEVAPEvet.
Sual: (Misafir, dört rekatlı olan farzları eda ederken, mukime uyabilir. Mukim imama vakit içinde uyan misafirin namazı değişerek, imamın namazı gibi dört rekat olur. Fakat misafir kazayı iki rekat kılması gerektiğinden, mukim imama uyamaz. Çünkü, oturması ve okuması farz olan, nafile olana uymuş olur) ifadesinin izahı nasıldır?
CEVAPSeferi olan, öğle, ikindi ve yatsı namazını kılamayıp kazaya bırakınca, kazayı iki rekat kılması gerektiğinden, aynı namazı kaza eden mukim imama uyamaz. Çünkü, mukim imamın, ikinci rekatın sonunda oturması farz değildir. Seferi olanın ise, oturması farz olduğundan mukim imama uyamaz.
Seferi olan kimse, vakit namazlarında mukim imama uyabilir.
Sual: Zammı sure nedir, en kısası ne kadar olmalıdır?
CEVAPFatihadan sonra okunan, üç âyete veya üç âyete eşit bir âyete denir. Üç âyet miktarı, kelime itibarı ile on kelime, harf itibarı ile otuz harf olmalı! (Redd-ül Muhtar)
Sual: Cemaat kaç kişi olursa imam yüzünü cemaate döndürür?
CEVAPCemaat az olsun, çok olsun imamın namazdan sonra yüzünü cemaate döndürmesi sünnettir. (Halebi)
Eğer cemaat bir kişi ise, yüzünü o bir kişiye dönmez. Bir kişiden fazla ise döner. İmam-ı Ebulleys hazretleri Mukaddime şerhinde buyuruyor ki: İmam-ı a’zam Ebu Hanife (imam, namazdan sonra dua ederken cemaat on kişiden çok ise yüzünü döndürür, az ise döndürmez) buyurdu. (Şir’a)
Eğer cemaat on kişiden az olur, birinci safta namaz kılanlar da var ise, ikinci kavli tercih ederek imam yüzünü cemaate döndürmez. Namaz kılan yoksa, cemaat az olsa da birinci kavle uyarak imam yüzünü cemaate döndürmelidir. Çünkü müminlerin yüzüne dönmek, Kâbe-i şerife dönmekten evladır. Cemaat çok olsa da, namaz kılanın yüzüne dönmek mekruhtur. Yan dönülürse mekruh olmaz. (Hindiyye)
Sual: Âmire imam olmak uygun mu?
CEVAPÂmire izni olmadan imam olmamalıdır. İzin almadan imamlığa geçmek dargınlığa sebep olabilir. İstenmeyen kimsenin imam olması mekruhtur.
Sual: İmamlık yapacak kimsenin, ikameti de kendisinin okuması mekruh olur mu?
CEVAPMekruh olmaz. Hazret-i Ömer bazen böyle yapardı.
Sual: Yeni müslüman birinin telaffuzu iyi değilse imamlığı caiz mi?
CEVAPHayır. Hemen öğrenmelidir.
Sual: Maliki’yi taklit eden mukimle misafir, birbirine imam olur mu?
CEVAPEvet.
Sual: Tecvit bilmeyen mahreçleri doğru çıkarıyorsa okuması sahih olur mu?
CEVAPMahreçleri doğru çıkarıyorsa, tecvidi bilmese de okuduğu sahih olur.
Sual: “İmam namazdan önce cemaate safları düzeltmesini söyler" deniyor. Halbuki sünnet ile farz namazı arasında konuşmamak gerekmez mi?
CEVAPBu akşam namazına mahsustur. [Hanefi’de böyle, Şafii’de her zaman söyler.]
Sual: İmam fatihadan sonra âmin der mi?
CEVAPEvet.
Sual: Kad kametissalat denirken, imamın namaza başlaması gerekir mi?
CEVAPKad kametissalat denirken imam efendi namaza durur. Cemaat de beraber durur. Yani ikamet bitmeden durulur. İkamet bitince de hemen durulursa olur. Fakat daha fazla geciktirmek mekruh olur.
Sual: İmam, namazı bitirince, ayağa kalkarak mı cemaate döner, yoksa kalkmadan da dönebilir mi?
CEVAPHer ikisi de caizdir.
Sual: İmam niçin namazdan sonra arkasını kıbleye doğru dönüyor?
CEVAPSünnet olduğu için dönüyor. Kâbe şereflidir. Ancak müminin şerefi daha fazladır. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Merhaba ey Beytullah. Ne büyüksün ve hürmetin ne büyüktür. Lakin mümin, Allahü teâlâ indinde senden daha muhteremdir.) [Beyheki]
(Ey Kâbe "Seni Allahü teâlâ, şerefli, mükerrem ve muazzam kıldı. Fakat mümin, hürmet bakımından senden daha kıymetlidir.) [Taberani]
(Mümin Kâbe’den üstündür.) [İbni Mace]
Bu sebepten dolayı imam, cemaate yönünü dönüyor. Müminin kalbini kırmak, Kâbe’yi yetmiş defa yıkmaktan daha büyük günahtır.
Sual: İmamın abdestinin bozulduğunda imam ve imamın arkasındaki ne yapar? Nasıl yapılır?
CEVAP
İmam, arkasındakine işaret eder. O da azıcık ileri çıkar. İmam çıkacak yer varsa çıkıp gider.
Sual: Cemaatte farklı mezheplerden insanlar varsa imamın niyeti farklı olur mu?
CEVAPHayır her zamanki gibi niyet eder.
Sual: (İmam tesbihleri cemaatin haline göre okur) ne demektir?
CEVAPCemaat isterse, sünnet miktarından bile az okuyabilir demektir. Cemaat sünnetten fazla istese de okuyamaz.
Sual: Tek başına farza duran (Bana uyan olabilir) diye, imamlığa niyet etse, sonra ona uyan olsa, cemaat sevabı alır mı?
CEVAPEvet.
Sual: Tek başına duran kimseye uyan cemaat sevabı alıyor. İmam olan cemaat sevabı alamaz mı?
CEVAPİmamlığa niyet etmediği için cemaat sevabı alamaz.
Sual: İmamın duayı yalnız kendine tahsisi mekruhtur. Rabbenağfirli gibi duaları okuması da mekruh mu?
CEVAPMeşhur olan duaları okumak mekruh değildir.
Sual: (Unutularak bir vacip geciktirilmesi secde-i sehvi gerektiriyor, kasten geciktirilirse tahrimen mekruh olur) deniyor. İmamın ve yalnız kılanın, son oturuşta salli barikten sonra Rabbena…yı ve başka duaları okuması selam verme vacibini geciktiriyor mu, secde-i sehvi gerektiriyor mu?
CEVAPHayır gerektirmez. Çünkü orası dua okuma yeri olduğu için âyet-i kerime ve hadis-i şerifle bildirilen bütün duaları okumak caizdir. Bunun gibi, kıyam kıraat mahallidir. Burada bir rekatta, bir sure değil, 10 sure de 20 sure de okunabilir. Sen çok sure okudun, o zaman, rükuu geciktirdin, secde-i sehv yapman lazım denmez elbette. Son teşehhüd de böyle, orası dua okuma yeridir, fazla dua edilse de secde-i sehv gerekmez.
Nimet-i İslam kitabında, namazın sünnetlerinin 43. sünde diyor ki:
Salevattan (salli barikten) sonra dua okunur.
Namazda Arapça’dan başka dilde dua okumak haram olur. Arapça da olsa, halk sözüne benzememesi için okunan dualar âyet-i kerime ve hadis-i şeriflerden alınmış olmalıdır. Mesela şu âyet-i kerimeler okunabilir:
(Bekara 201, Rabbena… âyeti), (Âl-i İmran 8 ve 9), (İbrahim 40,41), (Kehf 10, Rabbena ile başlayan kısmı), (Furkan 74).
Nimet-i İslam kitabında hadis-i şerifte geçen iki dua da örnek olarak bildirilmiştir. Demek ki dua âyetlerini ve dua hadislerini salli barikten sonra okumanın hiç mahzuru yoktur. Ne kadar çok okunursa okunsun mahzuru olmaz.
Sual: İmam dört rekatlı namazda dördüncü rekatta otursa fakat cemaat üç diye ayağa kalksalar, imam kendinden emin ise ne yapar?
CEVAPEttehıyyatüyü ve Salli barikleri okuyup selam verir. Namazdan sonra, bu yetki bana aittir der. Cemaat yanlış diye diretseler de, imam kendine güveniyorsa veya bir şahidi olursa, tekrar kılınmaz.
Sual: İmam mahrem kadınlara namaz kıldırsa, namaz sonunda cemaate döner mi?
CEVAPEvet.
Sual: Cemaatimizde yenge, baldız gibi yabancı kadın da varsa yine dönebilir miyim?
CEVAP
Yabancı kadınlara karşı dönülmez. Yahut yan dönüp onlara bakmamalıdır.
Sual: İmamın son teşehhüdde Rabbena ve diğer duaları okuması mekruh mudur?
CEVAPMekruh değildir. (Gurer)
Sual: Bazen imamlık yapıyorum. Diş dolgusundan ve hastalıktan dolayı Maliki'yi taklit ediyorum. Cemaatte her mezhepten insan varken de, bunlara imam olmam caiz mi?
CEVAPEvet.
Sual: Cemaate namaz kıldırdıktan sonra abdestsiz olduğumu hatırladım. Kendim iade ettim. Cemaate de haber vermem gerekir miydi?
CEVAPEvet duyurabildiğiniz cemaate de haber vermek gerekir. Ancak başka bir kavle göre haber vermek gerekmez, sadece sizin iade etmeniz yeter.
Sual: Kumar oynayan kişinin arkasında namaz kılınır mı?
CEVAP
Hangi çeşit kumar olursa olsun kumar oynayan fasıktır. Çayına kağıt oynasa da yine kumardır, haramdır. Fasıkın arkasında namaz kılınmaz. Kılmak tahrimen mekruhtur. Maliki’de hiç caiz değildir.
Sual: Namazda rüku ve secdedeki tesbihler 3 den fazla (5 veya 9) gibi söylenebilir mi?
CEVAP
Tek olmak şartı ile 5, 7, 9,11 gibi okumak müstehaptır iyi olur. İmam 3 den fazla okuyamaz.
Sual: İmamlık yapıyorum. Namaz geç kalınca camiye koşarak gidiyorum. Görevli olduğum için camiye koşup gitmenin dinen mahzuru var mıdır?
CEVAPZaruretsiz camiye koşarak gitmek mekruhtur. Cemaati kaçırma ihtimali de olsa koşmak yine mekruhtur. Cemaatle namaz kılmak sünnet, koşarak camiye gitmek mekruhtur. Mekruh işleyerek sünnet yapılmaz. Eskiler bu durumu tenkit için şöyle derlerdi:
Görürsen camiye koşup giden iki civan,
Bil ki, biri müezzindir, öteki de imam.
Sünnet miktarı zammı sure
Sual: İmamın sünnet miktarından uzun sure okuması tahrimen mekruh diye bildirdiniz. Sabah, öğle, ikindi, akşam ve yatsı namazlarında imamın en fazla kaç âyet okuması mekruh olmaz? Yani sünnet miktarı ne kadardır?
CEVAP
Sabah namazının iki rekatında toplam kırk, en fazla elli âyet okumak sünnettir.
Öğle namazında sünnet olan, sabah namazından daha aşağı miktar okumaktır.
İkindi ve yatsı namazında sünnet olan, yirmi âyet okumaktır.
Akşam namazında sünnet olan, her rekatta kısa bir sure okumaktır. Kısa sureler, Beyyine suresinden sonraki surelerdir.
İmam olan kimsenin farz kıldırırken yukarıda bildirilen âyet miktarlarından fazla okuması tahrimen mekruhtur. Cemaat uzun okunmasını istese de yine mekruh olur. Fakat cemaat sünnet miktarından daha kısa okunmasını isterse, imamın kısa okuması, caiz, uzun okuması caiz değildir. Mesela yolcular, abdesti zor tutan kimseler, sabahın farzını kıldıracak imama, "Kısa sure ile namazı kıldır" deseler, imam da Kevser ve İhlas suresi ile namazı kıldırsa mahzuru olmaz. (Hindiyye)
Cemaati rahatsız edecek uzun sure ile namaz kıldırmak tahrimen mekruh olur. Hadis-i şerifte bildiriliyor ki: Hazret-i Muaz’ın, Bekara, bazen de Nisa suresi ile namaz kıldırdığını haber alan Resulullah efendimiz, üç kere buyuruyor ki:
(Ya Muaz, sen fettan mısın? Alâ, Şems ve Duha sureleri ile kıldırsaydın. Çünkü cemaat arasında, yaşlı, zayıf ve ihtiyaç sahibi kimseler bulunabilir.) [Buhari]
[Fettan: çok fitneci demektir. Fitneci misin, fitneye mi sebep olacaksın buyuruluyor.]
Cemaatin hepsi uzun sure okunmasını istese, bir tanesi de kısa okumasını istese, o bir kişiye uymak ve kısa sure okumak gerekir. Hiç kimseyi camiden nefret ettirmemelidir. Namazdan sonra da, ilahi, tesbihat gibi şeyler okuyarak cemaati rahatsız etmek de caiz değildir. Çünkü adamın ihtiyacı vardır, gitmesi gerekiyordur. Camiden çıkarsa ayıp olur diye onu dinlemeye mecbur etmek caiz olmaz. Böyle şeyler, isteyenlere ayrıca caminin ayrı bir yerinde dinletilebilir, gösterilebilir.
Sual: Bir erkek, evde yabancı kadınlara imam olabilir mi?
CEVAPBir erkek, mahrem akrabası veya hanımı bulunmayan yabancı kadınlara imam olamaz. Halvet olur, yani günah olur. Eğer kadınların içinde bir tane mahrem akrabası veya hanımı varsa, yahut yabancı da olsa, bir erkek daha varsa, halvet olmayacağı için imam olabilir.
Sual: İmâmın yüksek sesle okumasında bir mahzur var mıdır?
CEVAPİmâmın namazda, ihtiyaçtan fazla yüksek sesle okuması, namazı bozmaz ise de, haramdır. Çünkü arkadaki cemaatin, imamın okuduğunu duyması şart değildir. (Dürer)
Sual: İmamın kadınlara imam olmaya da niyet etmesi gerekiyormuş. Uzun zamandır, hanımımla beraber, cemaatle namaz kılıyoruz. Fakat kadınlara da imam olmak için niyet gerektiğini bilmiyordum. Şimdi hanımın namazları sahih olmadı mı?
CEVAPSahih oldu. Hanımın size uyduğunu bildiğinize göre, kadınlara da, niyet etmiş olursunuz.
Sual: Kıymetli, muhterem ve yaşca büyük olan kişiler; bazen imamete gençleri geçiriyorlar, kendileri geçmiyorlar. Genç olanlar da, söz dinlemiş olmak ve edepsizlik etmemek için imamete geçiyorlar. Yaşça, ilimce ve takva yönünden daha üstün kişiler varken, gençlerin imamete geçmesi uygun oluyor mu efendim? Ben geçmeyeceğim diye ısrar mı etmesi lazım, söz dinleyip imamete geçmesi mi lazım?
CEVAP
El emru fevkal edep. Emir edepten üstündür. Söz dinleyip geçmesi gerekir.
Özürlünün imamlığı
Sual: Abdesti bozan bir şeyden dolayı özürlü olan bir âlim, cahile imam olabilir mi?
CEVAPÖzürlü olduğu için, özürsüze imam olamaz. Özürleri birbirine benzeyenler, birbirlerine ve bir özrü olan, iki özrü olana imam olabilir. Maliki’de ve Şafii’de, özürlü olan, özürsüz olana imam olabilir.
Fâsık imam
Sual: Fâsık olmak ne demektir? Fâsık kimse imam olur mu?
CEVAPFâsık kimsenin imam olması tahrimen mekruhtur. Maliki’de hiç sahih değildir. (Halebi-yi Kebir)
Fâsık, hangi günah olursa olsun, açıktan günah işleyen kimsedir. Mesela bu günahlardan birini açıktan yapan fâsık olur:
1- Alkollü içki içen,
2- Altın yüzük takan, [Erkek için]
3- Avret yerini açan veya başkasının avret yerine bakan, [Erkeğin avret yeri göbekle diz arası, kadının yabancı erkekler için avret yeri el ve yüz hariç her yeridir.]
4- Büyü yapan ve yaptıran,
5- Çalgı çalan ve çalgı dinleyen,
6- Çayına bile olsa kâğıt, tavla, domino vesaire oynayan,
7- Faiz alıp veren,
8- Falcılık yapan,
9- Farz namazı, özürsüz kazaya bırakan,
10- Gıybet eden,
11- İpek giyinen [erkek],
12- İsraf eden,
13- Karısı veya kızı açık gezen,
14- Kibirlenen,
15- Kur’an-ı kerimi parayla okuyan,
16- Kur’an-ı kerimi teganni ederek okuyan,
17- Mazeretsiz oruç tutmayan,
18- Beş vakit namaz kılmayan,
19- Rüşvet alan,
20- Sakalı bir tutamdan kısa yaparak sünneti değiştiren,
21- Söz taşıyan,
22- Uyuşturucu kullanan,
23- Yalan söyleyen,
24- Zekât veya uşur vermeyen,
25- Zina eden.
Bid’at ehlinin arkasında namaz kılmak
Sual: Bid’at ehlinin arkasında namaz kılınabilir mi?
CEVAP
Bid’atlerin çıktığı zamandaki bid’at ehlinin bir kısmı küfre düşmemişlerdi. Küfre düşmeyenler için kitaplarda şöyle bildirilmiştir:
Bid’ati küfre varırsa ona uyanın namazı sahih olmaz. Küfre sebep olmazsa, sahih; fakat mekruh olur. (Hulasa)
Fâsıkla bidat ehlinin, âlim olsalar da, imam olmaları mekruhtur. Bunları imam yapmak günah olur. (Nur-ul-izah, Redd-ül-muhtar)
Fakat şimdiki bid’at ehli kimse, biraz Mutezile, biraz Vehhabi, biraz Rafızî itikadına sahiptir. Doğru itikadı yoktur. Böyle bid’at ehlinin arkasında namaz kılınmaz. Hatta onlarla birlikte bile namaz kılınmaz. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Bid’at ehlinin cenazesine gitmeyin, onlarla birlikte namaz kılmayın!) [İbni Hibban]
CEVAPİkisi de uygun değildir. Aşağıda bildirilen hususlara göre kendi aralarında imam seçmelidir. İmamlığa en layık olmada tercih sırası şöyledir:
1- Sünneti yani din bilgilerini en iyi bilen, namazı bozanları ve bozmayanları en iyi bilen,
2- Kur’an-ı kerimi en iyi okuyan, tecvidi en iyi bilen,
3- Takvası daha çok olan,
4- En yaşlı olan,
5- Huyu, ahlakı daha güzel olan,
6- Yüzü en güzel olan,
7- Nesebi en güzel olan,
8- Sesi en güzel olan,
9- Elbisesi daha temiz ve güzel olan,
10- Malı, mevkii daha çok olan,
11- Mukim misafire tercih edilir.
12- Çoğunluğun seçtiği imam olur.
13- Çoğunluk da seçmezse, kur’a çekilir.
Bir evde, ziyafette, seçim aranmadan, ev sahibi, ziyafet sahibi imam olur. Yahut, imamı bu seçer. Kiracı, ev sahibi demektir. (İbni Âbidin)
Daha üstünü varken, başkası seçilirse, uygun değilse de, günah olmaz.
Ümminin, kendisi gibi ümmi olanlara imam olması caizdir. Ümmi, Kur’an-ı kerimi yüzünden okumasını bilmeyen kişidir. Ümminin, Kur’an-ı kerim okumasını bilene imam olması caiz değildir. Tecvitle okuyamayan da, tecvitle okuyana imam olamaz. Kendisinden daha ehli varken imamlığa geçmemelidir.
İmam olmanın sorumluluğu büyüktür. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Kur’an-ı kerimi en iyi okuyan imam olsun; bunda eşit olunca, sünneti [İslamiyet’in hükümlerini] en iyi bilen imam olsun, bunda da eşit olursa, en yaşlı olan imam olsun!) [Müslim]
(Ezan okumak için koşun, fakat imamlığa atılmayın!) [İbni Ebi Şeybe]
(İmam olan, Allah’tan korksun, imamlık ettiklerinin sorumluluğunu yüklendiğini bilsin! Eğer imam namazı eksiksiz kıldırırsa, cemaatin sevabı kadar da imama sevap verilir. Eğer eksik kıldırırsa, günahı yalnız imama olur.) [Taberani]
Ehil olmayanlar, bu sorumluluktan kaçmalı, ehil olanlar da bu vazifeden imtina etmemelidir! Kur’an-ı kerimi tecvit üzere okuyan ve İslamiyet’i iyi bilen imam olmalıdır.
Kendinde imamlık şartları bulunan kimsenin tevazu ediyorum zannıyla imamlıktan imtina edip, yerine imamlık şartları bulunmayanı geçirerek, imamlıktan kaçması uygun olmaz. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Kıyametin dehşeti içinde, üç sınıfın korkmadığı ve hesap vermediği görülür. Bunlar misk tepelerinde, mahşer halkının hesabı görülünceye kadar otururlar. Bunlardan biri, bir topluluğun rızası ile onlara imamlık edenlerdir.) [Taberani]
(İmam ile müezzin, cemaatın sayısı kadar sevaba kavuşur.) [Ebuşşeyh]
- Ya Resulallah, bana bir amel bildir ki, yalnız onu işlemekle Cennete gideyim. - Senin vasıtanla namaza gelmeleri için kavminin müezzini ol! - Ya Resulallah bunu yapamam. - O halde sana uyup namaz kılmaları için kavminin imamı ol! - Onu da yapamam ya Resulallah. - O vakit namazı ilk safta kıl! (Buhari)
İmamlığa daha layıksa, oğul babasına imam olur. (Halebi)
Sual: Bir özrü olan mesela, bir yerinden kan veya irin akmak, idrar veya yel kaçırmak, üstü necis olmak, harflerin bazısını peltek okumak gibi bir özrü olan kimse, özrü olmayan sağlam kimselere imam olabilir mi? Bir de, oturarak namaz kılana ayakta kılanlar uyabilir mi?
CEVAPÖzrü olan, özrü olmayanlara imam olamaz.
Özürleri birbirine benzeyenler birbirlerine ve bir özürlü olan, iki özürlü olana imam olabilir. Maliki'de ve Şafii'de, özürlü olan, özürsüz olana imam olabilir.
Yara üstündeki merheme, sargıya mesh eden ve herhangi bir sebeple Maliki veya Şafii'yi taklit eden Hanefiler özürlü sayılmaz.
Teyemmüm etmiş olan, abdest almış olana, oturarak kılan, ayakta kılana imam olabilir.
Sual: Bir arkadaş, bize misafir olarak geldiğinde, namaz kılacağımız zaman, hemen imam oluyor. Misafir diye bir şey demiyoruz. Arkadaşın teklifsiz imamlığa geçmesi doğru mu?
CEVAPDoğru değildir. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Bir yere ziyarete giden kimse, onlara imamlık yapmasın!) [Tirmizi]
(Bir cemaat bir yere misafir giderse, o evden gidene kadar, ev sahibi o cemaatin emiri olur, ona itaat vacip olur.) [Deylemi]
Sual: Açıktan günah işleyen imamın arkasında namaz kılmak caiz mi?
CEVAPİçki içen, kumar oynayan veya başka günahları işleyen bir kimse, itikadı düzgün ise, abdestin ve namazın farzlarını iyi biliyor ve önem veriyorsa, böyle bir kimsenin arkasında namaz kılmak keraheten caiz, yani mekruhtur. Eğer namazın şartlarına önem vermiyorsa, zaten namaz sahih olmaz.
Ebüssüud efendi fetvasında, (Salih ve facir [günahkâr, fitneci], arkasında namaz kılınız) hadis-i şerifi açıklanırken, (Bu hadis-i şerif cami imamları için değil, Cuma kıldıran emirler içindir. Bunlara uymak, itaat etmek gerektiğinden, fitne çıkarmamak için fasık olan [açıktan günah işleyen] emirler arkasında namaz kılınır) buyuruyor. Hadis-i şerifte buyuruluyor ki:
(Her imamla namaz kıl, sevabı sana, yanlışı varsa vebali onadır. Her emirle cihad et, ecri sana, yanlış karar vermişse zararı onadır. Müslüman her ölünün cenaze namazını kıl, intihar etmiş olsa da...) [Deylemi]
Bu husus, yukarıdaki fetvada da bildirildiği gibi emirlere itaat içindir.
Bid’at ehli, içki içen, kumar oynayan cami imamlarının arkasında namaz kılmamalıdır!
Kur’an-ı kerimi teganni ile okuyan, kendinde imamlık şartları bulunmayan ve açıktan günah işleyen imamların da arkasında namaz kılmamalıdır! Hele itikadı bozuk kimselerin arkasında namaz kılmak hiç caiz değildir. Fakat camide böyle fasık, sapık imam var sanarak camiyi terk etmemelidir.
Yine Ebüssüud efendi fetvasında buyuruluyor ki:
(Kur’an-ı kerimi tecvit üzere okumasını bilmek farzdır. Tecvit bilmeyen bir imamın okuduğu Kur’an-ı kerim ve kıldırdığı namaz sahih olmaz.)
İtikadı bozuk veya bid’at ehli olan, İslam âlimlerinin yazılarına, fetvalarına önem vermeyen, belli bir mezhebe bağlanmayan, müfessir ve muhaddis icazeti olmadığı halde Kur’an-ı kerime ve hadis-i şeriflere kendi görüşüne göre mana veren sapık kimselerin arkasında namaz kılınmaz. (Hadika)
Salih imam
Sual: Ehl-i sünnet âlimlerinin ve kitaplarının aleyhinde konuşan imamın arkasında namaz kılınır mı?
CEVAPBid’at ehli, fâsık ve mekruh işleyen imamlardan uzak durmalı, salih imamları tercih etmeli.
Sual: Kadın, erkeklere imam olabilir mi?
CEVAPBütün fıkıh kitaplarında imam olmak için bildirilen şartlardan biri, (Erkek olmaktır. Kadın, erkeklere imam olamaz) buyuruluyor. (Halebi)
Dürer’deki bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Kadınların, [namazda imam olarak] öne geçirilmesi caiz değildir.) [Rezin]
Kadın, erkeklerle birlikte cemaatle namaz kılsa, kadının sağındaki, solundaki ve arkasındaki erkeğin namazı bozulur. (Redd-ül Muhtar)
Sual: Toplumda, babası bilinmeyen, veled-i zina denilen çocuklar gün geçtikçe çoğalıyor. Ana babalarının günahları bu çocuklara da yazılır mı? Veled-i zina, imam olabilir mi?
CEVAPVeled-i zinanın çoğalması, kıyamet alametidir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Ahir zamanda, veled-i zina [piç] çoğalır.) [Taberani]
Kâfir çocukları bile günahsız doğar. Ana-babanın günahını çocuğu çekmez.
Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Veled-i zina, babasının günahını çekmez. Hiç kimse, diğerinin günahını yüklenmez.) [Hakim]
Kur’an-ı kerimde de mealen buyuruldu ki:
(Bir kimse, diğer kimsenin günahını çekmez.) [Necm 38]
Cahil ise, veled-i zinanın, imam olması mekruhtur. Cahil değil ise imam olmasında mahzur yoktur. (Nur-ül-izâh)
Veled-i zina genelde, ilgisiz ve bilgisiz yetiştiği için, yani cahil olacağı için imamlık yapamaz. Fakat ilim sahibi olanlarının imamlık yapmasında hiç mahzur yoktur.
Sual: Büyük günah işlemiş, fakat sonradan tevbe etmiş, salih biri olmuş bir kimse, imam olsa, bunun günahını cemaat bilmese, cemaatin namazına bir zarar gelir mi? Böyle bir kimsenin imamlık yapmasında bir mahzur var mıdır?
CEVAPBir zararı olmaz. Böyle bir kimsenin imamlık yapmasında bir mahzur yoktur.
İmam ve cemaat
Sual: S. Ebediyye’de, (Cemaat istese de, imamın, farz kıldırırken kıraati ve tesbihleri sünnetten fazla okuması tahrimen mekruhtur) denirken, Mektubat-ı Rabbani’de, (İmam için ise, cemaatin haline göredir) deniyor. Bu çelişki değil mi?
CEVAPHayır, biri diğerini açıklamaktadır. Cemaatin haline göredir demek, sünnetten bile az okuyabilir demektir; çünkü hasta, yolcu olabilir, bir an önce gitmek isteyebilir. İmam cemaatin durumuna göre, sünnet miktarından aşağı da okuyabilir. Cemaat istese de, sünnetten fazla okuması mekruh olur. Zamm-ı sure okumak için de böyledir. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(İmam olan zat, namazı uzatmadan hafif kıldırsın. Cemaatin içinde, küçük, yaşlı, hasta ve ihtiyaç sahibi bulunabilir. Yalnız kılarken dilediği kadar uzatabilir.) [Buhari, Müslim]
Sual: Eşim açık geziyor. Eşi açık gezene fasık denir, fasıkın imamlığı ise mekruhtur. Arkadaşlarım sen imamlık yap diyorlar, ben de imamlık yapmak istemiyorum. Yaptığım doğru mu?
CEVAP
Evet yaptığınız doğrudur. Fasık olan imam olmamalıdır.
Sual: İmamlığa nasıl niyet yapılacağını bilmiyorum. (Niyet ettim, öğle namazını kıldırmaya) demek doğru mu?
CEVAPEvet öyle niyet etmenin de mahzuru yoktur. Yani namaz sahih olur. Hiç imamlığa niyet etmeseniz de, erkeklere kıldırdığınız namaz sahih olur. Yani sadece (Niyet ettim öğle namazını kılmaya) deseniz de, böyle bir niyetle size uysalar yine onların da namazları sahih olur.
Niyet çeşitli şekilde yapılırsa da, (Bana uyanlara imam oldum) demek en uygunudur.
Sual: Ben imam oldum oğlumla namaz kılarken annesi de gelip bize uymuş. Namazı sahih oldu mu?
CEVAPOnun da geleceğini biliyorsanız, namazı sahih olur. Çünkü kadınlara da imam olmaya niyet etmek şarttır. Niyetsiz olmaz. Onun geleceğini bilmiyorsanız ve kadınlara imam olmaya da niyet etmemişseniz namazı sahih olmaz. Böyle durumlarda, yani kadınların da cemaat olma ihtimali olduğu zaman, namaza dururken kadınlara da imam olmaya niyet etmelidir!
Sual: Sadece hanımla cemaatle namaz kılarken niyet nasıl olmalıdır?
CEVAPHanımın uyduğunu bilmek yeter. Mesela (Niyet ettim, bana uyanlara imam olmaya) demek yetişir. (Niyet ettim kadınlara da imam olmaya) denebilir. Hatta niyet ettim öğlenin farzını kılmaya bile demek yeter. Önemli olan arkanızda kadın cemaat olduğunu bilmektir. Niyetin değişik olmasının mahzuru olmaz.
Sual: Cemaat yapma imkanı varken, oradakilerin hepsinin fasık olduğu bilindiği durumlarda fasık fasıka imam olabilir mi?
CEVAPOlabilir.
Sual: İmam, intikal tekbirlerini yavaş okusa, duymayanların namazları olmaz mı?
CEVAP
İmamın namaza dururken ve rükünden rüküne geçerken ve selam verirken, cemaat işitecek kadar, sesini yükseltmesi sünnettir.
İmama uymanın sahih olması için, imamın sesini işitmek veya imamın veya cemaatin hareketlerini görmek lazımdır.
İmamın hareketlerine uymak lazımdır. Sesine uymak şart değildir. İmamı göremeyen, imamı görenlerin hareketlerine uyarsa, imamın hareketlerine uymuş olur.
İmam tamamen içinden söylese, hiç kimse duymasa bile yine namaz sahih olur.
İmamın yüksek sesle okuması
Sual: İmamın namazda yüksek sesle okumasında bir mahzur var mıdır?
CEVAPİmamın namazda, ihtiyaçtan fazla yüksek sesle okuması namazı bozmazsa da, haramdır; çünkü arkadaki cemaatin, imamın okuduğunu duyması şart değildir. (Dürr-ül muhtar)
Sual: Tevbe eden zaninin imam olması uygun olur mu?
CEVAP
Başkası biliyorsa, nefret edilen kimsenin imamlığı mekruh olur. Tevbesi kendinedir. Fakat onun zinasını da tevbesini de hiç kimse bilmiyorsa, imam olması caiz olur.
Sual: Namaz kılınırken Şafii mezhebinde rükudan kalkarken eller kaldırılır. Hanefi olanlara imam oluyor namaz kıldırıyoruz. Ellerimizi kaldırmamızda bir mahzur var mı?
CEVAP
Şafii’de elleri kaldırmak sünnettir. Mecbur kalmadıkça bu sünnet terk edilmez. Hanefilere de imam olsanız ellerinizi kaldırmanız lazım.
Sual: Topal kimse imam olabilir mi?
CEVAPEvet.
Sual: (Misafir, dört rekatlı olan farzları eda ederken, mukime uyabilir. Mukim imama vakit içinde uyan misafirin namazı değişerek, imamın namazı gibi dört rekat olur. Fakat misafir kazayı iki rekat kılması gerektiğinden, mukim imama uyamaz. Çünkü, oturması ve okuması farz olan, nafile olana uymuş olur) ifadesinin izahı nasıldır?
CEVAPSeferi olan, öğle, ikindi ve yatsı namazını kılamayıp kazaya bırakınca, kazayı iki rekat kılması gerektiğinden, aynı namazı kaza eden mukim imama uyamaz. Çünkü, mukim imamın, ikinci rekatın sonunda oturması farz değildir. Seferi olanın ise, oturması farz olduğundan mukim imama uyamaz.
Seferi olan kimse, vakit namazlarında mukim imama uyabilir.
Sual: Zammı sure nedir, en kısası ne kadar olmalıdır?
CEVAPFatihadan sonra okunan, üç âyete veya üç âyete eşit bir âyete denir. Üç âyet miktarı, kelime itibarı ile on kelime, harf itibarı ile otuz harf olmalı! (Redd-ül Muhtar)
Sual: Cemaat kaç kişi olursa imam yüzünü cemaate döndürür?
CEVAPCemaat az olsun, çok olsun imamın namazdan sonra yüzünü cemaate döndürmesi sünnettir. (Halebi)
Eğer cemaat bir kişi ise, yüzünü o bir kişiye dönmez. Bir kişiden fazla ise döner. İmam-ı Ebulleys hazretleri Mukaddime şerhinde buyuruyor ki: İmam-ı a’zam Ebu Hanife (imam, namazdan sonra dua ederken cemaat on kişiden çok ise yüzünü döndürür, az ise döndürmez) buyurdu. (Şir’a)
Eğer cemaat on kişiden az olur, birinci safta namaz kılanlar da var ise, ikinci kavli tercih ederek imam yüzünü cemaate döndürmez. Namaz kılan yoksa, cemaat az olsa da birinci kavle uyarak imam yüzünü cemaate döndürmelidir. Çünkü müminlerin yüzüne dönmek, Kâbe-i şerife dönmekten evladır. Cemaat çok olsa da, namaz kılanın yüzüne dönmek mekruhtur. Yan dönülürse mekruh olmaz. (Hindiyye)
Sual: Âmire imam olmak uygun mu?
CEVAPÂmire izni olmadan imam olmamalıdır. İzin almadan imamlığa geçmek dargınlığa sebep olabilir. İstenmeyen kimsenin imam olması mekruhtur.
Sual: İmamlık yapacak kimsenin, ikameti de kendisinin okuması mekruh olur mu?
CEVAPMekruh olmaz. Hazret-i Ömer bazen böyle yapardı.
Sual: Yeni müslüman birinin telaffuzu iyi değilse imamlığı caiz mi?
CEVAPHayır. Hemen öğrenmelidir.
Sual: Maliki’yi taklit eden mukimle misafir, birbirine imam olur mu?
CEVAPEvet.
Sual: Tecvit bilmeyen mahreçleri doğru çıkarıyorsa okuması sahih olur mu?
CEVAPMahreçleri doğru çıkarıyorsa, tecvidi bilmese de okuduğu sahih olur.
Sual: “İmam namazdan önce cemaate safları düzeltmesini söyler" deniyor. Halbuki sünnet ile farz namazı arasında konuşmamak gerekmez mi?
CEVAPBu akşam namazına mahsustur. [Hanefi’de böyle, Şafii’de her zaman söyler.]
Sual: İmam fatihadan sonra âmin der mi?
CEVAPEvet.
Sual: Kad kametissalat denirken, imamın namaza başlaması gerekir mi?
CEVAPKad kametissalat denirken imam efendi namaza durur. Cemaat de beraber durur. Yani ikamet bitmeden durulur. İkamet bitince de hemen durulursa olur. Fakat daha fazla geciktirmek mekruh olur.
Sual: İmam, namazı bitirince, ayağa kalkarak mı cemaate döner, yoksa kalkmadan da dönebilir mi?
CEVAPHer ikisi de caizdir.
Sual: İmam niçin namazdan sonra arkasını kıbleye doğru dönüyor?
CEVAPSünnet olduğu için dönüyor. Kâbe şereflidir. Ancak müminin şerefi daha fazladır. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Merhaba ey Beytullah. Ne büyüksün ve hürmetin ne büyüktür. Lakin mümin, Allahü teâlâ indinde senden daha muhteremdir.) [Beyheki]
(Ey Kâbe "Seni Allahü teâlâ, şerefli, mükerrem ve muazzam kıldı. Fakat mümin, hürmet bakımından senden daha kıymetlidir.) [Taberani]
(Mümin Kâbe’den üstündür.) [İbni Mace]
Bu sebepten dolayı imam, cemaate yönünü dönüyor. Müminin kalbini kırmak, Kâbe’yi yetmiş defa yıkmaktan daha büyük günahtır.
Sual: İmamın abdestinin bozulduğunda imam ve imamın arkasındaki ne yapar? Nasıl yapılır?
CEVAP
İmam, arkasındakine işaret eder. O da azıcık ileri çıkar. İmam çıkacak yer varsa çıkıp gider.
Sual: Cemaatte farklı mezheplerden insanlar varsa imamın niyeti farklı olur mu?
CEVAPHayır her zamanki gibi niyet eder.
Sual: (İmam tesbihleri cemaatin haline göre okur) ne demektir?
CEVAPCemaat isterse, sünnet miktarından bile az okuyabilir demektir. Cemaat sünnetten fazla istese de okuyamaz.
Sual: Tek başına farza duran (Bana uyan olabilir) diye, imamlığa niyet etse, sonra ona uyan olsa, cemaat sevabı alır mı?
CEVAPEvet.
Sual: Tek başına duran kimseye uyan cemaat sevabı alıyor. İmam olan cemaat sevabı alamaz mı?
CEVAPİmamlığa niyet etmediği için cemaat sevabı alamaz.
Sual: İmamın duayı yalnız kendine tahsisi mekruhtur. Rabbenağfirli gibi duaları okuması da mekruh mu?
CEVAPMeşhur olan duaları okumak mekruh değildir.
Sual: (Unutularak bir vacip geciktirilmesi secde-i sehvi gerektiriyor, kasten geciktirilirse tahrimen mekruh olur) deniyor. İmamın ve yalnız kılanın, son oturuşta salli barikten sonra Rabbena…yı ve başka duaları okuması selam verme vacibini geciktiriyor mu, secde-i sehvi gerektiriyor mu?
CEVAPHayır gerektirmez. Çünkü orası dua okuma yeri olduğu için âyet-i kerime ve hadis-i şerifle bildirilen bütün duaları okumak caizdir. Bunun gibi, kıyam kıraat mahallidir. Burada bir rekatta, bir sure değil, 10 sure de 20 sure de okunabilir. Sen çok sure okudun, o zaman, rükuu geciktirdin, secde-i sehv yapman lazım denmez elbette. Son teşehhüd de böyle, orası dua okuma yeridir, fazla dua edilse de secde-i sehv gerekmez.
Nimet-i İslam kitabında, namazın sünnetlerinin 43. sünde diyor ki:
Salevattan (salli barikten) sonra dua okunur.
Namazda Arapça’dan başka dilde dua okumak haram olur. Arapça da olsa, halk sözüne benzememesi için okunan dualar âyet-i kerime ve hadis-i şeriflerden alınmış olmalıdır. Mesela şu âyet-i kerimeler okunabilir:
(Bekara 201, Rabbena… âyeti), (Âl-i İmran 8 ve 9), (İbrahim 40,41), (Kehf 10, Rabbena ile başlayan kısmı), (Furkan 74).
Nimet-i İslam kitabında hadis-i şerifte geçen iki dua da örnek olarak bildirilmiştir. Demek ki dua âyetlerini ve dua hadislerini salli barikten sonra okumanın hiç mahzuru yoktur. Ne kadar çok okunursa okunsun mahzuru olmaz.
Sual: İmam dört rekatlı namazda dördüncü rekatta otursa fakat cemaat üç diye ayağa kalksalar, imam kendinden emin ise ne yapar?
CEVAPEttehıyyatüyü ve Salli barikleri okuyup selam verir. Namazdan sonra, bu yetki bana aittir der. Cemaat yanlış diye diretseler de, imam kendine güveniyorsa veya bir şahidi olursa, tekrar kılınmaz.
Sual: İmam mahrem kadınlara namaz kıldırsa, namaz sonunda cemaate döner mi?
CEVAPEvet.
Sual: Cemaatimizde yenge, baldız gibi yabancı kadın da varsa yine dönebilir miyim?
CEVAP
Yabancı kadınlara karşı dönülmez. Yahut yan dönüp onlara bakmamalıdır.
Sual: İmamın son teşehhüdde Rabbena ve diğer duaları okuması mekruh mudur?
CEVAPMekruh değildir. (Gurer)
Sual: Bazen imamlık yapıyorum. Diş dolgusundan ve hastalıktan dolayı Maliki'yi taklit ediyorum. Cemaatte her mezhepten insan varken de, bunlara imam olmam caiz mi?
CEVAPEvet.
Sual: Cemaate namaz kıldırdıktan sonra abdestsiz olduğumu hatırladım. Kendim iade ettim. Cemaate de haber vermem gerekir miydi?
CEVAPEvet duyurabildiğiniz cemaate de haber vermek gerekir. Ancak başka bir kavle göre haber vermek gerekmez, sadece sizin iade etmeniz yeter.
Sual: Kumar oynayan kişinin arkasında namaz kılınır mı?
CEVAP
Hangi çeşit kumar olursa olsun kumar oynayan fasıktır. Çayına kağıt oynasa da yine kumardır, haramdır. Fasıkın arkasında namaz kılınmaz. Kılmak tahrimen mekruhtur. Maliki’de hiç caiz değildir.
Sual: Namazda rüku ve secdedeki tesbihler 3 den fazla (5 veya 9) gibi söylenebilir mi?
CEVAP
Tek olmak şartı ile 5, 7, 9,11 gibi okumak müstehaptır iyi olur. İmam 3 den fazla okuyamaz.
Sual: İmamlık yapıyorum. Namaz geç kalınca camiye koşarak gidiyorum. Görevli olduğum için camiye koşup gitmenin dinen mahzuru var mıdır?
CEVAPZaruretsiz camiye koşarak gitmek mekruhtur. Cemaati kaçırma ihtimali de olsa koşmak yine mekruhtur. Cemaatle namaz kılmak sünnet, koşarak camiye gitmek mekruhtur. Mekruh işleyerek sünnet yapılmaz. Eskiler bu durumu tenkit için şöyle derlerdi:
Görürsen camiye koşup giden iki civan,
Bil ki, biri müezzindir, öteki de imam.
Sünnet miktarı zammı sure
Sual: İmamın sünnet miktarından uzun sure okuması tahrimen mekruh diye bildirdiniz. Sabah, öğle, ikindi, akşam ve yatsı namazlarında imamın en fazla kaç âyet okuması mekruh olmaz? Yani sünnet miktarı ne kadardır?
CEVAP
Sabah namazının iki rekatında toplam kırk, en fazla elli âyet okumak sünnettir.
Öğle namazında sünnet olan, sabah namazından daha aşağı miktar okumaktır.
İkindi ve yatsı namazında sünnet olan, yirmi âyet okumaktır.
Akşam namazında sünnet olan, her rekatta kısa bir sure okumaktır. Kısa sureler, Beyyine suresinden sonraki surelerdir.
İmam olan kimsenin farz kıldırırken yukarıda bildirilen âyet miktarlarından fazla okuması tahrimen mekruhtur. Cemaat uzun okunmasını istese de yine mekruh olur. Fakat cemaat sünnet miktarından daha kısa okunmasını isterse, imamın kısa okuması, caiz, uzun okuması caiz değildir. Mesela yolcular, abdesti zor tutan kimseler, sabahın farzını kıldıracak imama, "Kısa sure ile namazı kıldır" deseler, imam da Kevser ve İhlas suresi ile namazı kıldırsa mahzuru olmaz. (Hindiyye)
Cemaati rahatsız edecek uzun sure ile namaz kıldırmak tahrimen mekruh olur. Hadis-i şerifte bildiriliyor ki: Hazret-i Muaz’ın, Bekara, bazen de Nisa suresi ile namaz kıldırdığını haber alan Resulullah efendimiz, üç kere buyuruyor ki:
(Ya Muaz, sen fettan mısın? Alâ, Şems ve Duha sureleri ile kıldırsaydın. Çünkü cemaat arasında, yaşlı, zayıf ve ihtiyaç sahibi kimseler bulunabilir.) [Buhari]
[Fettan: çok fitneci demektir. Fitneci misin, fitneye mi sebep olacaksın buyuruluyor.]
Cemaatin hepsi uzun sure okunmasını istese, bir tanesi de kısa okumasını istese, o bir kişiye uymak ve kısa sure okumak gerekir. Hiç kimseyi camiden nefret ettirmemelidir. Namazdan sonra da, ilahi, tesbihat gibi şeyler okuyarak cemaati rahatsız etmek de caiz değildir. Çünkü adamın ihtiyacı vardır, gitmesi gerekiyordur. Camiden çıkarsa ayıp olur diye onu dinlemeye mecbur etmek caiz olmaz. Böyle şeyler, isteyenlere ayrıca caminin ayrı bir yerinde dinletilebilir, gösterilebilir.
Sual: Bir erkek, evde yabancı kadınlara imam olabilir mi?
CEVAPBir erkek, mahrem akrabası veya hanımı bulunmayan yabancı kadınlara imam olamaz. Halvet olur, yani günah olur. Eğer kadınların içinde bir tane mahrem akrabası veya hanımı varsa, yahut yabancı da olsa, bir erkek daha varsa, halvet olmayacağı için imam olabilir.
Sual: İmâmın yüksek sesle okumasında bir mahzur var mıdır?
CEVAPİmâmın namazda, ihtiyaçtan fazla yüksek sesle okuması, namazı bozmaz ise de, haramdır. Çünkü arkadaki cemaatin, imamın okuduğunu duyması şart değildir. (Dürer)
Sual: İmamın kadınlara imam olmaya da niyet etmesi gerekiyormuş. Uzun zamandır, hanımımla beraber, cemaatle namaz kılıyoruz. Fakat kadınlara da imam olmak için niyet gerektiğini bilmiyordum. Şimdi hanımın namazları sahih olmadı mı?
CEVAPSahih oldu. Hanımın size uyduğunu bildiğinize göre, kadınlara da, niyet etmiş olursunuz.
Sual: Kıymetli, muhterem ve yaşca büyük olan kişiler; bazen imamete gençleri geçiriyorlar, kendileri geçmiyorlar. Genç olanlar da, söz dinlemiş olmak ve edepsizlik etmemek için imamete geçiyorlar. Yaşça, ilimce ve takva yönünden daha üstün kişiler varken, gençlerin imamete geçmesi uygun oluyor mu efendim? Ben geçmeyeceğim diye ısrar mı etmesi lazım, söz dinleyip imamete geçmesi mi lazım?
CEVAP
El emru fevkal edep. Emir edepten üstündür. Söz dinleyip geçmesi gerekir.
Özürlünün imamlığı
Sual: Abdesti bozan bir şeyden dolayı özürlü olan bir âlim, cahile imam olabilir mi?
CEVAPÖzürlü olduğu için, özürsüze imam olamaz. Özürleri birbirine benzeyenler, birbirlerine ve bir özrü olan, iki özrü olana imam olabilir. Maliki’de ve Şafii’de, özürlü olan, özürsüz olana imam olabilir.
Fâsık imam
Sual: Fâsık olmak ne demektir? Fâsık kimse imam olur mu?
CEVAPFâsık kimsenin imam olması tahrimen mekruhtur. Maliki’de hiç sahih değildir. (Halebi-yi Kebir)
Fâsık, hangi günah olursa olsun, açıktan günah işleyen kimsedir. Mesela bu günahlardan birini açıktan yapan fâsık olur:
1- Alkollü içki içen,
2- Altın yüzük takan, [Erkek için]
3- Avret yerini açan veya başkasının avret yerine bakan, [Erkeğin avret yeri göbekle diz arası, kadının yabancı erkekler için avret yeri el ve yüz hariç her yeridir.]
4- Büyü yapan ve yaptıran,
5- Çalgı çalan ve çalgı dinleyen,
6- Çayına bile olsa kâğıt, tavla, domino vesaire oynayan,
7- Faiz alıp veren,
8- Falcılık yapan,
9- Farz namazı, özürsüz kazaya bırakan,
10- Gıybet eden,
11- İpek giyinen [erkek],
12- İsraf eden,
13- Karısı veya kızı açık gezen,
14- Kibirlenen,
15- Kur’an-ı kerimi parayla okuyan,
16- Kur’an-ı kerimi teganni ederek okuyan,
17- Mazeretsiz oruç tutmayan,
18- Beş vakit namaz kılmayan,
19- Rüşvet alan,
20- Sakalı bir tutamdan kısa yaparak sünneti değiştiren,
21- Söz taşıyan,
22- Uyuşturucu kullanan,
23- Yalan söyleyen,
24- Zekât veya uşur vermeyen,
25- Zina eden.
Bid’at ehlinin arkasında namaz kılmak
Sual: Bid’at ehlinin arkasında namaz kılınabilir mi?
CEVAP
Bid’atlerin çıktığı zamandaki bid’at ehlinin bir kısmı küfre düşmemişlerdi. Küfre düşmeyenler için kitaplarda şöyle bildirilmiştir:
Bid’ati küfre varırsa ona uyanın namazı sahih olmaz. Küfre sebep olmazsa, sahih; fakat mekruh olur. (Hulasa)
Fâsıkla bidat ehlinin, âlim olsalar da, imam olmaları mekruhtur. Bunları imam yapmak günah olur. (Nur-ul-izah, Redd-ül-muhtar)
Fakat şimdiki bid’at ehli kimse, biraz Mutezile, biraz Vehhabi, biraz Rafızî itikadına sahiptir. Doğru itikadı yoktur. Böyle bid’at ehlinin arkasında namaz kılınmaz. Hatta onlarla birlikte bile namaz kılınmaz. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Bid’at ehlinin cenazesine gitmeyin, onlarla birlikte namaz kılmayın!) [İbni Hibban]
 |
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder